کتاب: اخلاق جیون وچ:(بالاں لئی اخلاقی کہانیاں دا مجموعہ)

[یوسف سلطان]

کتاب: اخلاق جیون وچ
ترتیب:عجائب چھٹہ(کینیڈا)/اُلتھا:اشرف سہیل​

 

[یوسف سلطان]

اخلاقی کہانیاں​

پنجابی زبان دنیا بھردیاں امیر زباناں وچوں اک اے۔ تےایس نوں پیار کرن والے وی دنیا بھر وچ وسدے نیں۔ پاکستان دی تقریباً 65 فیصد آبادی پنجابی بولدی سمجھدی اے۔ایس دے باوجود پنجابی زبان دا داخلہ سکولاں وچ بند اے فیر وی عام لوکائی پنجابی بولدے نیں۔ پڑھیار پنجابی پڑھن وچ دلچسپی لیندےنیں۔ایہ سب مادری زبان دی طاقت پاروں اے۔ بھارتی پنجاب وچ پاویں سکولاں وچ دفتراں وچ پنجابی دا بول بالا اے۔ پنجابی اخبار وی لکھاں دی گنتی وچ چھپدے نیں۔ تے پنجابی دی بھلائی وی عام لوکی رکھدے نیں۔ پر اپنے دیس وچ انج نہیں اے۔ ہن ہولی ہولی جاگریتی پیدا ہو رہی اے۔ پنجابی ادیب بالاں لئی لکھن لگ پئے نیں تے سرکار نے وی بالاں ادب وچ دلچسپی ظاہر کیتی اےتے پچھلے سال بال ادب دیاں کتاباں اُتے سرکار ولوں ۔/1,50,000 روپئے دے انعام دیتےنیں۔آس کیتی جا سکدی اے کہ پنجابی زبان لئی پنجاب وچ کم از کم سکولاں دے دروازے کُھل جان گے۔
ایس کتاب وچ شامل ساریاں لکھتاں کینیڈا توں چھپی کتاب"ایمانداری دا سبق"وچوں لئیاں گئیاں نیں۔اصل وچ تاں ایہ نکیاں نکیاں کہانیاں بالاں نوں وڈے سبق دے رہیاں نظریں آؤندیاں نیں۔ جے نکے بالاں نوں بچپن وچ ایہ گلاں دی سمجھ آ جاون تاں اوہ ساری خیاتی اک چنگے انسان وانگوں زندگی گزارن گے۔ایہناں کہانیاں وچوں اکثر کہانیاں تسی پہلے وی پڑھ چُکے ہوو گے۔ پر بہت ساریاں کہانیاں تہاڈے لئی نویاں ہون گیاں۔تے چنگی گل جینی وار وی کیتی جاوے اوہ گھٹ ہوندی اے۔
کینیڈا وچ پنجابی زبان نوں مان دواون وچ پنجابیاں رول اہم اے۔ اوتھے بہت سارے سکولاں وچ پنجابی دا مضمون پڑھایا جاندا اے۔ تے بالاں نوں انگریزی دے نال نال پنجابی زبان وی پڑھائی جاندی اے۔ کینیڈا وچ جو سجن پنجابی زبان دی ترقی لئی کم کر رہے نیں اوہ سارے مبارک باد دے حق دار نیں۔اوہناں پنجابی زبان نوں کینیڈا دی وڈی زبان بناون لئی اہم رول ادا کیتا اے۔آج کینیڈا ورگے ملکاں وچ پنجابی زبان نوں قدر دی نگاہ نال ویکھیا جاندا اے۔ کینیڈا دے شہر ٹرانٹو ائر پورٹ اُتے ست زباناں وچ"جی آیاں نوں" لکھیا ہویا اے تے ایہناں وچ پنجابی وی اے۔
عجائب چھٹہ ولوں کیتی ایہ کوشش دنیا بھر وچ امن قائم کرن دا اک نکا جیہا جتن آکھیا جا سکدا اے۔ ساری دنیا دے دانشوراں نوں چاہی دا اے کہ اوہ رل مل کے اک ایہو جئی کتاب ترتیب دین کہ جس وچ امن تے پیاردی گل ہوے ایہ کتاب کہانیاں مضمونان تے امن دے گیتاں اُتے مشتمل ہونی چاہیدی اے۔ ایس کتاب وچ ایہو جیہے بالاں دے ہان دے گیت کہانیاں تے نظماں ہون جو بالاں نوں امن تے پیار دا سُنیہا دیوے تے اوہناں دے اخلاق نوں سوارن لئی فایدا مند ثابت ہووے۔انج اسی خاموشی نال دنیا نوں جنگ توں دور تے امن دے لاگے لیا سکدے ہاں۔عجائب چھٹہ جی ہوراں ولوں کیتا ایہ جتن یقین اُپرلی گل دی پورتی لئی اک نکا جیہا جتن اے۔
ایہ کتاب عجائب چھٹہ جی ہوراں ترتیب دتی ہوراں نے ایس کتاب نوں چھاپ کے پنجابی بالاں تیکر اپڑؤن دا جتن کیتا۔اوہناں دے کہن تے ہی اسیں ایہ کہانیاں لہندے پنجاب دے بالاں لئی اُلتھا کیتیاں۔تاں جےچنگے اخلاق تے معیاری قدراں قیمتاں دا تخفہ لہندے پنجاب دے بالاں تیکر وی اپڑ سکے۔
ایس کتاب وچ شامل ساریاں لکھتاں6 توں 10سال تک دے بچیاں لئی لکھیاں گئیاں نیں۔سانوں آس اے کہ جے کرماں پیو تے استاد بچیاں وچ ایہ جگریتی پیدا کرن وچ ساتھ دین تے کم از کم اسیں اپنے دیس وچ امن قائم کر سکدے ہاں۔

(اشرف سہیل)​

 

[یوسف سلطان]

چنگی سیکھیا
(بالاں دی زندگی سوارن والیاں کہانیاں دا پراگا)
​

ایہ کتاب چنگیاں گُناں دا مجموعہ اے۔جنہاں دے مطابق اک انسان ٹھیک تے غلط سمجھ کے دوہاں دے وچکار ٹھیک تے نہ ٹھیک دا فیصلہ کردا اے۔اک انسان ولوں دوسرے دی مدد،ایمانداری، سچ بولنا،عزت کرنا،نکیاں نال پیار کرنا،اگے ودھن دی سوچ،حلیمی،زمیداری نبھاؤنی،سچ بولنا، صبر کرنا، پڑھائی کرنی، صحت دا خیال رکھنا تے مُسکراؤنا چنگی سیکھیا دے اصول نیں۔ چنگیائی دا ہر مذہب دے نال نیڑے دا رشتہ اے۔
چنگی گلاں دی پالنا ہر اک نوں کرنی چاہیدی اے۔بھاویں اوہ بچہ جوان جاں بزرگ ہووے۔چنگیاں گلاں دی پالنا کرن نال انسان دا خاندان سماج تے دیس ودھیا بنے گا۔دنیا وچ امن بنیا رہوے گا۔اخلاقی اصولاں نوں کوئی قانونی مقام حاصل نہیں اے۔ایس توں انسان اپنی
مرضی نال من دا اے ۔جے کوئی ایہناں اصولاں نوں نہ وی منے تاں کوئی قانون اُس نوں سزا نہیں دے سکدا۔
چنگیائی دے کجھ اصول انسان دے شخصیت نال تعلق رکھدا اے۔کجھ اصول انسان دے ورتارے نال تعلق رکھدے نیں۔انسان نوں چنگا بولنا، چنگا سوچنا تے چنگا کرنا چاہیدا اے۔چنگیائی دے نتیجہ وکھاون والی سیکھیا سیکھاون دی زمیداری ماں پیو استاد،سرکار تے انسان دی خُد بن دی اے۔چنگیائی دیاں گلاں بچپن وچ سوکھی طرحاں سیکھایاں جا سکدیاں نیں۔
نیکی تے چنگیائی کہن نال تے سمجھاؤن نال گھٹ سمجھ آؤندی اے۔پر کہانیاں راہیں بچے بہت جلد سمجھن تےسیکھن دی کوشش کر دے نیں۔بچہ جو کجھ اپنے ماں پیو تے خاندان وچ ویکھدا اے اوہی سیکھدا اے۔بچہ جیہڑے ساتھیاں نال کھیڈا جوان ہوندا اے اسے طرحاں دیاں عادتاں تے وہار کردا اے۔بچہ اپنی سنگت وچوں بہت کجھ سکھدا اے۔چنگی تےماڑی سنگت دا اثر بہت جلد پیندا اے۔سچ بولن والیاں دی سنگت وچ بیٹھ کے سچ بولن لگ جاندا اے۔محنت کرن والیاں کول بیٹھ کے محنت کرن لگ پیندا۔
ایہ کتاب بچیاں دے نال نال پیو تے استاداں لئی وی اے۔ودھیا سوچ ودھیا بول تے ودھیا کرو۔بچے جوان تے بزرگ تہانوں ودھیا کم کردیاں نوں ویکھ کے چنگی سیکھیا سکھ جان گے۔ ماں پیو چنگی سیکھیا سیکھاون دی زمیداری استاداں اُپر پا دیندے نیں۔استاد ایہہ زمیداری ماں پیو تے ساتھیاں تے پا دیندے نیں۔
خود اعتمادی (مادری زبان وچ پڑھائی)تے چنگیاں گلاں اُتے عمل کر کے جاپان ورگے دیش پہلے درجے دے دیساں وچ نیں۔
جتھے سُنامی آون تے دوسرے لوکاں دا لاوارث سامان نہیں چکیا جاندا سی۔کئیاں دیساں وچ سُنے یا خالی گھر ویکھ کے تالے توڑ کے سامان چُکے گئے اوہ دیش ہون تیجے درجے دے دیساں وچ نیں۔اخلاقی سکھیا توں بنا تعلیم ادھوری اے۔
چنگیائی نوں اک لازمی مضمون دے طور تے سکولاں تے کالجاں پڑھاؤنا چاہیدا اےیا فیر ہر استاد ہر روز 10منٹ ہر اک کلاس وچ چنگیائی دی سیکھیا دوے۔جھتے جھتے وی ایہ کتاب ترجمہ ہو کے چھپی گئی فیر بالاں دے ہتھاں وچ جاوے گی تاں میرا خیال اے کہ انج دی کوشش لگاتار کرن نال ساڈا پریوار سماج تے دیس اک نمبر تے پہنچ جاوے گا۔ایہو میری دلی خاہش اے۔وسدےرہو تے ودھیا انسان بنوں۔
میں اشرف سہیل جی ہوراں دا وی بہت شکر گزار ہاں کہ اوہناں پہلاں ایہ کہانیاں مہینہ وار پکھیرو وچ چھاپیاں تے ہون کتابی روپ وچ چھاپ کہ تے بالاں تیکر اپڑاؤن دا جتن کیتا اے۔ ایہ سب نیکی دے کم نے تے اپنے مستقبل لئی فکر مند ہونابن دا وی اے۔ساڈا مستقبل ساڈی ایہ نوی پنیری اے،جنہاں لئی ایہ کتاب چھاپی گئی اے۔

عجائب چھٹہ (کینیڈا)​

 

[یوسف سلطان]

(بالاں لئی اخلاقی کہانیاں دا مجموعہ)
​

قوماں دی ترقی تے وقار دا مڈھ ہمیش"بالاں"اتے ہوندا اے۔ایہو کارن اے کہ بالاں دی تربیت تے تعلیم،اوہناں دا اعلیٰ اخلاق تے سبھا قوم دی ترقی دا باعث ہوندے نیں۔چونکہ ویلے دے نال نال زبان نوں جیوندیاں رکھن تے اگے ودھاون لئی ضروری اے کہ زبان نوں دوجی زبان دی دست برد توں بچایا جائے۔پنجابی زبان تے ادب نوں ایس دست برد توں بچاؤن دا آہر کینیڈا وسدے"ولڈ پنجابی کانفرنس کینیڈا"دے چیئرمین عجائب چھٹہ ہوراں کیتا۔
ہر پنجاب واسی وانگ اوہناں دے ذہن وچ وی دو گلاں ہی دسدیاں نیں اک ایہہ کہ ماں بولی"پنجابی"دا مان کدھرے گواچ نا جائے۔دوجی ایہہ کہ نویاں قدراں پنجابی بالاں کولوں اوہناں دے دیس دیاں اخلاقی قدراں قیمتاں تے پرمپراء نواں نوں کھو نہ لین۔بھائی عجائب چھٹہ ہوری پچھلے کئی سالاں توں سیمیناراں تے اکٹھا وچ اکو سوال رکھدے سن کہ اسیں دنیا بھر دے پنجابی بالاں نوں اپنی مادری زبان پنجابی نال کنج جوڑیا جا سکدا اے،آون والی نسلاں دی اخلاقیات نوں کس طراں بچایا جا سکدا اے۔دو سال پہلاں اوہناں ایس سوال دا جواب لبھ لیاکہ"پنجاب دیاں بالاں"نوں ماں بولی وچ اخلاقی تعلیم راہیں زمانے دیاں تتیاں ہواواں توں بچایا جا سکدا اے۔بالاں نوں ماں بولی ول کنج پریریا جائے ایس دا راہ وی اوہناں بڑا سوکھا لبھیا اوہناں دا خیال سی کہ بال عمر دے ہر حصے وچ کہانیاں سنن دے شوقی ہوندے نے۔ایس لئی اوہناں دی لسانی تے اخلاقی تربیت لئی ضروری اے کہ اوہناں نوں کہانیاں راہیں اخلاقی چتاؤنیاں دتیاں جاون۔ایس سلسلے وچ بالاں دی عمر نوں تن حصیاں وچ ونڈ کے عمر موجب اخلاقی کہانیاں اکھٹیاں کر کے"کتاب"مرتب کرن دا آہر کیتا گیا تے فیصلہ کیتا گیا کہ ایہہ کہانیاں"گور مکھی"تے"شاہ مکھی"دوہاں سکرپٹ وچ چھاپیاں جاون۔ہتھلی کتاب جیہڑی ایس مقصد تیکڑ اپڑن دی پہلی کڑی اے دا ناں"اخلاق جیون وچ"اے۔ایس کتاب وچ بہت ساری اخلاقی کہانیاں شامل نیں پر دوجیاں کہانیاں وچ عام فہم آسان پنجابی وچ تے سبق آموز نیں۔
جو ساڈے بالاں نوں بڑی آسانی نال سمجھ آ جان گئیاں۔ایس دا شاہ مکھی التھا اشرف سہیل ہوراں کیتا اے۔التھا کردیاں اوہناں وی زبان دی صحت دا ڈھیر خیال رکھیا اے۔کیوں جے اشرف سہیل ہوری بالاں دے نباض نیں۔میری جاپے جھتے وی بال ادب دا ذکر آوے اوتھے چیتے دی ٹلی فوراً اشرف سہیل نوں سامنے لیا کھلاردی اے۔شاید صدیاں تیکر بال ادب اوہناں دےناں دی پہچان کراندا رہوے گا۔بالاں دی زبان اساری تے اخلاقیات بارے اکو ویلے کینیڈا،انڈیا،تے پاکستان وچ کم کروانا عجائب چھٹہ تےورڈ پنجابی کانفرنس دا ڈھیر وڈا قدم تےکارنامہ اے۔

ڈاکٹر مجاہدہ بٹ
چیئرمین پرسن شعبہ پنجابی ایسوسی ایٹ پروفیسر لاہور کالج برائے خواتین یونیورسٹی،لاہور۔

 

[یوسف سلطان]

قلم دوات تے تختی
کسے زمانے وچ قلم دوات تے تختی تِن ساتھی ہوندے سن۔تنےرل کے سکولے جاندے۔اُستانی یا ماپےتختی اُتے پورنے پا کے بالاں نوں دیندے تے بال پورنیاں اُتے لکھن لئی قلم نوں دوات وچ ڈوب ڈوب کے سیاہی نال تختی اُتے اکھر پاوندے۔جیویں (الف،انب)تے(ب،بابا)ہولی ہولی اکھر جمع ہوکے فقرے بن دے جیویں کہ
"بابا آیا""انب لیایا" تے فقرے رل کے نکی جیہی کہانی پاندے۔
"بابا ریڑیی والا آیا،انب لے لو،رولاپایا"
"انب میٹھے شہد دے دانے"
"آؤ سارے نکے نیانے"
قلم دوات وچ ڈوبکیاں ماردی جدوں تختی اُتے لکھدی تے تختی نوں کُتکُتاڑیاں آون لگدیاں۔ایس طرح اوہ بچیاں دے لکھن نال سدا خوش رہندی۔ایہ تینوں ساتھی اک تھاں اکھٹے رہندے تاں جے بال جدوں وی لکھنا چاہون تے قلم دوات تے تختی نیڑے نیڑے ہی ہون۔
ہولی ہولی تختی بڈھی ہوگئی تے اوہدی تھاں کاغذ نے لے لئی۔کانےدی قلم کمزور ہو کے ٹُٹ گئی تے اوہدی تھاں پن نے لے لئی پر سیاہی بہت ہوشیار سی۔اوس نے بدلدے زمانے نال اپنےآپ نوں وی بدل لیا۔دوات نوں چھڈ کے فیشنی پن دے نال رہن لگ پئی۔تےآج وی بالاں لئی چنگیاں سیکھیا وار کہانیاں لکھدی رہندی اے۔