فرخ منظور
لائبریرین
وارث شاہ تو پہلاں کج ہور شاعراں نے وی ہیر لکھی سی۔ لیکن جو شہرت وارث شاہ دی ہیر نوں ملی او ہور کسے شاعر اور کسے ہیر دے حصے وچ نئیں آئی۔ ایتھے وارث شاہ تو پہلاں اک شاعر دمودر نے ہیر لکھی سی۔ دمودر دی ہیر دے کج بند تعارفی طور تے پیش کر ریاں۔
دمُودر ھیر
1
ناؤں دمودر ذات گلھاٹی، آیا سک سیالیں
آپنے من وچ مسلت کیتی، بیٹھ اتھائیں جالیں
وڑیا ونج چوچک دے شہرے ، جتھے سیال ابدالیں
آکھ دمودر خوش ہوئیس ، ویکھ اوہناں دے چالیں
2
اوتھے کیتا رہن دمودر ، اوہ دستی خوش آئی
چوچک نوں جو ونج ملیاسے ، نالے کندی تائیں
چوچک بہوں دلاسا کیتا، تاں دلگیری لاہی
آکھ دمودر ہویا دلاسہ، ہٹی اُتھے بنائی
3
وچ سیالیں رہے دمودر ، خوشی رہے سر تائیں
اکھیں دیکھ تماشا سارا، لکھ مجھیں ، لکھ گائیں
بادشاہی جو اکبر سندی ، حیل نہ حجت کائی
پتر چار چوچک گھر ہوئے ، دمودر آکھ سنائیں
4
بوہت خوشی گھر چوچک سندے بہوں سو ملے ودھائی
دئے خیرات خوشی ہو چوچک ، بوہتی خلقت آئی
وہ سکداری چوچک سندی ، بھلی گذارن لنگھائی
آکھ دمودر وار بڈھے دی، مہری کندی ویائی
5
ہیر چھوہر جمی ہے لوکا، صورت نند نہ کائی
پٹ ولھیٹی ، مکھن پالی، کچھڑ کیتی دائی
جو ویکھے سو خوش تھیوے، چہرے بہوں سندرائی
آکھ دمودر گھر چوچک دے ، ہیر کڑی وت جائی
6
وڈی ہوئی ہیر سلیٹی ، زمیں پیر نہ لائے
جے کوئی ویکھے ہیرے تائین ، پیر نہ مولے چائے
لنگی مجھ بنھے پنج تانی، اتے پٹ ہنڈھائے
ویکھ دمودر ہیر دی چالیں ، قصہ آن بنائے
7
اکھیں ڈٹھا قصہ کیتا ، میں تان گنی نہ کوئی
شوق شوق اٹھی ہے مینڈی، تاں دل امک ہوئی
اساں مونہوں الایا اوہو، جو کجھ نظر پیو ای
آکھ دمودر اگے قصہ ، جو سنے سبھ کوئی
1
اول نام صاحب دا لیئے ، جن ایہہ جگت اپایا
زمیں اسمان فلک درسیتی ، قدرت نال ٹکایا
دور قمر خورشیدو سیتے، کہ ہر جا اکو سایا
ناؤں دمودر ذات گلھاٹی ، میں ایہہ قصہ چایا
2
وڈا راٹھ زمیں دا خاوند ، کیہی صفت اکھائیں
اکبر نال کریندا دعوے ، بھوئیں نئیں دا سائیں
سونا، ریا ، مال ، خزینہ، ڈھکن ستے پاہیں
چاروں بیٹے چڑھے چڑھیندے ، گن گن ناؤں سنائیں
واہ دمودر جاون والی، روپ دتو ای سائیں
3
ویکھو قدرت قادر والی ، ڈاڈھے رب کیہ بھائی
ہویا حکم حضوروں کوئی، آپے بازی پائی
آکھ دمودر کھان عشق دی گھر چوچکانے لائی
4
گھر چوچک دے بیٹی جمی، ہوئیاں جگ ودھائیاں
نھاتی دھوتی پٹ ولھیٹی ، کچھڑ کیتی دائیاں
دو ورھیاں دی چھوہر ہوئی، ڈھک رہیاں کڑمائیاں
چونہہ ورھیاں دی چھوہر ہوئی ، گلاں کرے سچیائیاں
5
چھیاں ورھیاں دی چھوہر ہوئی ، تاں لگی کرن بھلیائیاں
اٹھاں ورھیاں دی چھوہر ہوئی تاں در در کوکاں پائیاں
وساں ورھیاں دی چھوہر ہوئی چارے بئیں نوائیاں
باراں ورھیاں دی چھوہر ہوء ، تاں رانجھے اکھیں لائیاں
6
بھائی بابے متا پکایا ، ہیر کڑی کہیں ڈیہاں
ہکے تاں دیجے توڑ پٹھاناں ، سندھوں پار چڑھیہاں
ہکے دویہاں اکبر غازی ، کچھاں آپ کچھیہاں
آکھ دمودر ذات گلھاٹی ، ایہو متا کریہاں
7
رل سیالاں مسلت کیتی ، آکھن چوچک تائیں
ہیر تیرے گھر وڈی ہوئی ، کیجے ساک کدائیں
آخر مال پرایا ایہو، رکھیاں بندی ناہیں
آکھ دمودر سبھ سیالاں ، ایہو گل سنائی
8
بھائی تساں خبر نہ کائی ، خط کھیڑیاں دا آیا
کمیں آء رتوکے بیٹھے ، کہیں آدر دے نہ بہایا
کہییں پچھ کے ونج نہ ڈٹھا ، خط نہ گھن پڑھایا
آکھ دمودر جو تساں بھاوے ، دوس نہ میں تھے آیا
9
خاناں ! کیہڑی گل نہ دیہاں ، ایہہ مناسب ناہیں
ہک دیونہہ جوکا سکا وڈا، آوے کم اساہیں
ہکو جیہی عمر نہ کسے ، اوسر ہبھسے تائیں
کہے دمودر ڈھل نہ کیجے ، بنے تحمل ناہیں
10
اندر خانے راضی ہبھا، ایہو متے پکائے
آیا خان ، ستھ وچ بیٹھا، وڈے روہ الائے
باہمن سد سونپائے باہمن ، خدمت بہوں کرائے
آکھ دمودر ڈوماں تائیں ، گھر مجمان بنائے
11
اٹھوہار گذر گئیاں نیں ، چوچک ستھے آیا
کیتوس فکر ، کیہ دیجے بھائی ؟ تاں سنیار سدایا
راضی تھی ، سونا ہتھ لیتا ، تاں بہہ ترگ گھڑایا
آکھ دمودر دتی ودھائی ، تاں باہمن گل پایا
12
جوڑا گھوڑا دوہاں تائیں ، دوہیں تیڑ پہرائے
دے سر پائے ودے تے آندے ، گل چوچک پلو پائے
ونجو کھیڑیں ! بوہت عاجزی ، چوچک آکھ سنائے
آکھ دمودر خان سنائے ، "سے واری تساں ودھائے
13
ٹرے ودا تھی ، کمیں یارو، کرن پسند تداہان
ہک انعام اساں دتا چوچک ، دوجا اگوں ونج گھناہاں
جے اگوں سن پائے علی ، تاں سر خاک اساہاں
کہے دمودر پینڈا مندا کر کر گھٹ پیواہاں
14
چلے کمیں اوتھوں بھائی ، کیہے قدم اٹھائے
اگے خان ستھ وچ بیٹھا ، دل وچ فکر ہنڈھائے
"کمیں ونج سیالین بیٹھے ، تن کو خبر سنائے"
آکھ دمودر ہویا خوشحالی ، جے اوہ نظری پائے
15
ہس ہس خان سنیہے پچھے ، خوشی ہویا سر تائیں
بوہتے خان سبھ آن کھلوتے بھوئیں نئیں دے سائیں
تنیاں ٹٹ گئیاں علی دیاں ، جثے ماوے ناہیں
کہے دمودر ول وچ کیتوس، ٹمک ڈھول دھراہیں
16
ٹمک آن دھرایا علی، سبھ بھراؤ سدائے
شادی کیتی دل دی بھاندی ، کوٹھے آن لٹائے
کمیں بھیج سدیو نیں سکے، آئے خاناں جائے
گھانا کھا کریندے مسلت ۔ کیہے متے پکائے
17
آکھے خان سنو بھراؤ ، بیٹھ پسند کریہے
مول تحمل بندا ناہیں ، چنگے ہتھ اٹھیہے
چلیے جھنگ سیالاں والے ، روشن ساک کریہے
کہے دمودر ڈھل نہ بندی ، تیاری ترت کریہے
18
تاں ہبھے چت ایہا آئی۔ جیوں کرخان سنائے
نقرے ، نیلے، ابلق ، تازی ، گل گج گاہا بنائے
نح نح تان پرنیدے تازی، مخمل ہنے پائے
خان ملوک اکٹھے ہوئے ، عالم ویکھن آئے
19
چلے خان بھوئیں دے خاوند ، کل سامان اٹھائے
گھوڑے بخشن کارن لیتے ، روکڑ اٹھ لدائے
آکھ دمودر ، ملکاں ، خاناں چڑھیا رنگ رنگ سوائے
20
کلے ، کوتل ، ابلق، مشکی ، خان ملوک سدائے
بہیہنگی ، استر ، شتر سوائی ، پورن تان سوائے
اوٹھ ، ٹٹو کشمیری ، اڑدو خانہ ہتھیار بنائے
آکھ دمودر تس دن دھرتی ، بھارنہ سرتے چائے
1
ناؤں دمودر ذات گلھاٹی، آیا سک سیالیں
آپنے من وچ مسلت کیتی، بیٹھ اتھائیں جالیں
وڑیا ونج چوچک دے شہرے ، جتھے سیال ابدالیں
آکھ دمودر خوش ہوئیس ، ویکھ اوہناں دے چالیں
2
اوتھے کیتا رہن دمودر ، اوہ دستی خوش آئی
چوچک نوں جو ونج ملیاسے ، نالے کندی تائیں
چوچک بہوں دلاسا کیتا، تاں دلگیری لاہی
آکھ دمودر ہویا دلاسہ، ہٹی اُتھے بنائی
3
وچ سیالیں رہے دمودر ، خوشی رہے سر تائیں
اکھیں دیکھ تماشا سارا، لکھ مجھیں ، لکھ گائیں
بادشاہی جو اکبر سندی ، حیل نہ حجت کائی
پتر چار چوچک گھر ہوئے ، دمودر آکھ سنائیں
4
بوہت خوشی گھر چوچک سندے بہوں سو ملے ودھائی
دئے خیرات خوشی ہو چوچک ، بوہتی خلقت آئی
وہ سکداری چوچک سندی ، بھلی گذارن لنگھائی
آکھ دمودر وار بڈھے دی، مہری کندی ویائی
5
ہیر چھوہر جمی ہے لوکا، صورت نند نہ کائی
پٹ ولھیٹی ، مکھن پالی، کچھڑ کیتی دائی
جو ویکھے سو خوش تھیوے، چہرے بہوں سندرائی
آکھ دمودر گھر چوچک دے ، ہیر کڑی وت جائی
6
وڈی ہوئی ہیر سلیٹی ، زمیں پیر نہ لائے
جے کوئی ویکھے ہیرے تائین ، پیر نہ مولے چائے
لنگی مجھ بنھے پنج تانی، اتے پٹ ہنڈھائے
ویکھ دمودر ہیر دی چالیں ، قصہ آن بنائے
7
اکھیں ڈٹھا قصہ کیتا ، میں تان گنی نہ کوئی
شوق شوق اٹھی ہے مینڈی، تاں دل امک ہوئی
اساں مونہوں الایا اوہو، جو کجھ نظر پیو ای
آکھ دمودر اگے قصہ ، جو سنے سبھ کوئی
1
اول نام صاحب دا لیئے ، جن ایہہ جگت اپایا
زمیں اسمان فلک درسیتی ، قدرت نال ٹکایا
دور قمر خورشیدو سیتے، کہ ہر جا اکو سایا
ناؤں دمودر ذات گلھاٹی ، میں ایہہ قصہ چایا
2
وڈا راٹھ زمیں دا خاوند ، کیہی صفت اکھائیں
اکبر نال کریندا دعوے ، بھوئیں نئیں دا سائیں
سونا، ریا ، مال ، خزینہ، ڈھکن ستے پاہیں
چاروں بیٹے چڑھے چڑھیندے ، گن گن ناؤں سنائیں
واہ دمودر جاون والی، روپ دتو ای سائیں
3
ویکھو قدرت قادر والی ، ڈاڈھے رب کیہ بھائی
ہویا حکم حضوروں کوئی، آپے بازی پائی
آکھ دمودر کھان عشق دی گھر چوچکانے لائی
4
گھر چوچک دے بیٹی جمی، ہوئیاں جگ ودھائیاں
نھاتی دھوتی پٹ ولھیٹی ، کچھڑ کیتی دائیاں
دو ورھیاں دی چھوہر ہوئی، ڈھک رہیاں کڑمائیاں
چونہہ ورھیاں دی چھوہر ہوئی ، گلاں کرے سچیائیاں
5
چھیاں ورھیاں دی چھوہر ہوئی ، تاں لگی کرن بھلیائیاں
اٹھاں ورھیاں دی چھوہر ہوئی تاں در در کوکاں پائیاں
وساں ورھیاں دی چھوہر ہوئی چارے بئیں نوائیاں
باراں ورھیاں دی چھوہر ہوء ، تاں رانجھے اکھیں لائیاں
6
بھائی بابے متا پکایا ، ہیر کڑی کہیں ڈیہاں
ہکے تاں دیجے توڑ پٹھاناں ، سندھوں پار چڑھیہاں
ہکے دویہاں اکبر غازی ، کچھاں آپ کچھیہاں
آکھ دمودر ذات گلھاٹی ، ایہو متا کریہاں
7
رل سیالاں مسلت کیتی ، آکھن چوچک تائیں
ہیر تیرے گھر وڈی ہوئی ، کیجے ساک کدائیں
آخر مال پرایا ایہو، رکھیاں بندی ناہیں
آکھ دمودر سبھ سیالاں ، ایہو گل سنائی
8
بھائی تساں خبر نہ کائی ، خط کھیڑیاں دا آیا
کمیں آء رتوکے بیٹھے ، کہیں آدر دے نہ بہایا
کہییں پچھ کے ونج نہ ڈٹھا ، خط نہ گھن پڑھایا
آکھ دمودر جو تساں بھاوے ، دوس نہ میں تھے آیا
9
خاناں ! کیہڑی گل نہ دیہاں ، ایہہ مناسب ناہیں
ہک دیونہہ جوکا سکا وڈا، آوے کم اساہیں
ہکو جیہی عمر نہ کسے ، اوسر ہبھسے تائیں
کہے دمودر ڈھل نہ کیجے ، بنے تحمل ناہیں
10
اندر خانے راضی ہبھا، ایہو متے پکائے
آیا خان ، ستھ وچ بیٹھا، وڈے روہ الائے
باہمن سد سونپائے باہمن ، خدمت بہوں کرائے
آکھ دمودر ڈوماں تائیں ، گھر مجمان بنائے
11
اٹھوہار گذر گئیاں نیں ، چوچک ستھے آیا
کیتوس فکر ، کیہ دیجے بھائی ؟ تاں سنیار سدایا
راضی تھی ، سونا ہتھ لیتا ، تاں بہہ ترگ گھڑایا
آکھ دمودر دتی ودھائی ، تاں باہمن گل پایا
12
جوڑا گھوڑا دوہاں تائیں ، دوہیں تیڑ پہرائے
دے سر پائے ودے تے آندے ، گل چوچک پلو پائے
ونجو کھیڑیں ! بوہت عاجزی ، چوچک آکھ سنائے
آکھ دمودر خان سنائے ، "سے واری تساں ودھائے
13
ٹرے ودا تھی ، کمیں یارو، کرن پسند تداہان
ہک انعام اساں دتا چوچک ، دوجا اگوں ونج گھناہاں
جے اگوں سن پائے علی ، تاں سر خاک اساہاں
کہے دمودر پینڈا مندا کر کر گھٹ پیواہاں
14
چلے کمیں اوتھوں بھائی ، کیہے قدم اٹھائے
اگے خان ستھ وچ بیٹھا ، دل وچ فکر ہنڈھائے
"کمیں ونج سیالین بیٹھے ، تن کو خبر سنائے"
آکھ دمودر ہویا خوشحالی ، جے اوہ نظری پائے
15
ہس ہس خان سنیہے پچھے ، خوشی ہویا سر تائیں
بوہتے خان سبھ آن کھلوتے بھوئیں نئیں دے سائیں
تنیاں ٹٹ گئیاں علی دیاں ، جثے ماوے ناہیں
کہے دمودر ول وچ کیتوس، ٹمک ڈھول دھراہیں
16
ٹمک آن دھرایا علی، سبھ بھراؤ سدائے
شادی کیتی دل دی بھاندی ، کوٹھے آن لٹائے
کمیں بھیج سدیو نیں سکے، آئے خاناں جائے
گھانا کھا کریندے مسلت ۔ کیہے متے پکائے
17
آکھے خان سنو بھراؤ ، بیٹھ پسند کریہے
مول تحمل بندا ناہیں ، چنگے ہتھ اٹھیہے
چلیے جھنگ سیالاں والے ، روشن ساک کریہے
کہے دمودر ڈھل نہ بندی ، تیاری ترت کریہے
18
تاں ہبھے چت ایہا آئی۔ جیوں کرخان سنائے
نقرے ، نیلے، ابلق ، تازی ، گل گج گاہا بنائے
نح نح تان پرنیدے تازی، مخمل ہنے پائے
خان ملوک اکٹھے ہوئے ، عالم ویکھن آئے
19
چلے خان بھوئیں دے خاوند ، کل سامان اٹھائے
گھوڑے بخشن کارن لیتے ، روکڑ اٹھ لدائے
آکھ دمودر ، ملکاں ، خاناں چڑھیا رنگ رنگ سوائے
20
کلے ، کوتل ، ابلق، مشکی ، خان ملوک سدائے
بہیہنگی ، استر ، شتر سوائی ، پورن تان سوائے
اوٹھ ، ٹٹو کشمیری ، اڑدو خانہ ہتھیار بنائے
آکھ دمودر تس دن دھرتی ، بھارنہ سرتے چائے
