چھوٹاغالبؔ
لائبریرین
واہ واہ ہے، اللہ بادشاہ اے، کاغذ دی بیڑی اے ، کبوتر ملاح اے ،۔
کپڑی مائی سُتی پئی اے ، اُٹھ سراندی ڈتی پئی اے۔۔۔۔۔۔۔۔۔
ڈاڈا جند وڈا قصے دا تھل بدھیندا بیٹھے تے نال نال بھاہ وی پھلریندا بیٹھے۔
سارے کئو کیتی بیٹھن پر سانول کو عجیب اچوی ہے ، کہیں ویلے کہیں چُنڈ اِ چ باہندے تے کہیں ویلے کہیں چُنڈ اِچ، ساری مجلس کو بے چسا کیتی بیٹھے۔ڈاڈا ڈاڈھی ٹیرویلی کھاندے پر صبر دا گُھٹ بھر دے قصے اِچ رُجھ ویندے۔
مارکہ ! ہِک ہا بادشاہ ، بادشاہ تاں اللہ آپ اے، او ہِک ٹوٹے زمین دا بادشاہ ہا۔بادشاہ موت توں ڈاڈھا ڈرداہا۔"
موت دا ذکر کریندے خود ڈاڈے دی وی چھرکی نکل گئی ۔ نال بیٹھے ڈیوائے اپنا سر گوڈیاں اچ چا ڈتا۔
"خیر مارکہ بادشاہ موت دے ڈر پاروں اپنے اندروں باہروں فوج رکھیندا ہئ ۔ ول ہِک وڈا محل بنوایس۔ جیندے آسون پاسوں ہِک وڈی فصیل ہئی تاں جو موت اندر نہ وڑے ۔ ہِک ڈیہاڑے ہِک وزیر بادشاہ کوں مشورہ ڈِتا۔ بادشاہ سلامت ! اِتھاؤں ترائے ڈیہاڑیں دے پندھ تے ہِک پہاڑ اے، پہاڑ اِچ ہِک تلا اے، جے تساں اوندا پانی پی گِھنو تاں او پانی آبِ حیات اے تہاکوں کڈاہیں موت کائناں آسی ۔ بادشاہ ایہہ گالھ سُن تے منادی کرادتی بھئی جیڑھا جوان ایہہ پانی بھر آسی اونکوں میں ادھی شاہی دان کریساں۔ لوگ لالچ اِچ آگئے ، اُنھاں ڈاڈھے تن مارئیے پر پانی بھر تے کوئی وی نہ ولیا تے ول ہِک ڈیہاڑے ۔۔"
قصہ سُنیندے سُنیندے ڈاڈے سنگت کوں جو ڈِٹھا سارے اُباسیاں بیٹھے ڈیندے ہن ۔ ڈاڈے آکھیا :۔ "مارکہ!اج اتنا کافی ہے اگوں دا واقعہ کلھ رات سُنیساں ۔" ایہہ گالھ کر ڈاڈا مُسک پیا ۔ اسمان دُو ڈیکھ آپ مرادا آہدے :۔"واہ اللہ سئیں آں ! ساڈے چیتے وی نینگریں وانگوں بناویں ہا ۔ بے فکرے رُلوں ہا ، بے فکرے سموں ہا ۔ "ول ڈاڈے دم درود پڑھیا ہِک پُھوکا اپنے بُت کوں ماریُس تے ڈُوجھا وستی کوں تے ول کلمہ پڑھ تے سم پیا۔
ایڈوں سانول اونویں بے چسا بیٹھا ہا ۔ کہیں ویلے اُٹھی باہوے ، کہیں ویلے دگھر ونجے۔ ہر ویلے پانی بارے سوچے ۔ سانول اللہ ڈِتے مور دا وڈا پُتر ہئی، او پانی برن واسطے سوچیندا ، ول خیال آندس جو ایہہ کم آپے تھی ونجے ہا تاں کیڈا چنگا ہا ۔ ول او پانی دا سوچ تے پریشان تھی ویندا تے دِل اِچ پانی بھر آون دے منصوبے بنیندا۔
چاچی پھاپھل کئی واری سانول کوں کانواں آلی سرکار دی زیارت کروا آئی ۔ پانی پڑھوا تے پلوایس۔ ڈولے نال تعویز بدھیس ۔ پر سانول کوں کوئی فرق نہ پیا ۔ ہر ویلے سوچاں اِچ غرق راہندا ہا۔ نال آلی وستی دے جوگی آکھیا جو" مائی پھاپھل ! پتر تیڈا بدھیا پئے ، میں ست راتیں جگارا کٹیساں اللہ خیر کریسی ۔" ایہہ گالھ سن چاچی ٹھک پھک پلو نال بدھے چالھی روپے جوگی کوں کھول ڈتے تے ہتھ بدھ عرض کیتس:۔ "سئیں آں ! میڈا سانول میکوں ولا ڈے میں گدری گاں دی واگ نذر کریساں "
وستی دا ہر بندہ گویڑ کریندا ۔ اللہ جانے سانول کوں کیا تھی گئے ۔ ہکو ڈاڈا جند وڈا بے فکرا ودا ہا۔ مطمئن ہا ، چک تے حقے دا سوٹا چھکیندا تے ول اسمان دو ڈہدا تے مُسک پوندا سانول دی بے چینی اونکوں مونجھا کیتی ودی ہئی نہ کوئی سانول دا درد بجھ سگدا ہا نہ سانول آپ کہیں کوں ڈس سگدا ہا۔
قصہ اتھائیں رک گیا ۔ دھوں دُکھن بندتھی گیا ۔ ایڈوں جوگی اپنا عمل شروع کیتا ۔ ہِک رات گزری ، ڈُوجھی گزری ، تریجھی گزری ، اورک سنویں رات آگئی ۔ جوگی دا عمل پورا تھیا تے اوں دھرتی اِچ ہِک کِلہ ٹھوک ڈِتا۔
سویل دا سِجھ کیا اُبھریا سانول دے منہ تے رونق ول آئی ۔ اونویں نرویا تھی گیا ۔ کِھلدا ، کھیڈدا ، بھجدا ودا ہا ۔مائی پھاپھل جوگی کوں بھوری کگاں دی واگ ڈتی ۔ ڈُوجھیاں منتاں منوتیاں پوریاں کیتیاں ۔ پر اصلی گالھ دی سِدھ کہیں کوں نہ ہئی ، جو ہوں رات سانول دل بدھ تے پہاڑ تے پُجن دا پکا ارادہ کر گھدا ہا۔ اوں سوچیا جو او پہاڑ توں پانی بھر آسی تے ساری وستی کوں پلیسی تاں جو وستی جیندی راہوے ، کہیں کوں موت نہ آوے ۔ایہو خاب تے حوصلہ ہا جیڑھا سانول کوں کوش کیتی ودا ہا ۔ تے ہِک ڈیہنھ پہاڑ دُو ٹُر پِیا۔ہر کوئی پریشان ہووے ، سانول دی گول شروع تھئی پر سانول لبھ نہ آیا۔
منزل دُو ٹُردے ٹُردے سانول کوں ہِک جنگل دے نیڑے رات پئے گئی اونکوں جنگل اِچ سوجھلا نظر آیا ۔ سانول ہوں پاسے ٹُر پیا ۔ ڈِہدے تاں کیا ڈِہدے ، ہِک جھوپڑی اے جیندے اِچ سِروں گنجا، پیروں رانا ہِک بندہ بیٹھے تے وِرد بیٹھا کریندے ۔" ایہہ ڈیکھ اے۔زندگی ڈُکھ اے۔ سبھ ڈُکھ ای ڈکھ اے"
سانول کنج دیر تاں ایہہ سب کجھ ڈہدا رِہیا ۔ ول کھنگورا مار ے اپنی موجودگی دا احساس ڈیوایستاں بابے اونکوں اندر سڈ گِھدا ۔ حال حویلا پُچھیس۔ سانولاپنا مدعا ڈسیا جو ایویں ایویں اُتھوں پانی اے۔ بابا گالھ سن تے ٹھڈا شُکارا بھریندے تے آہدے :۔ "بچڑا ! پانی ہے تاں سہی پر اج تئیں اُتھوں پانی بھر کے ولیا کئی نی ۔ میں تیکوں مت لینداں جو اگوں نہ ونج تے گھر ول ونج۔"
سانول ضد کر گیا ۔ بابے آکھیا:۔ "بچڑا ! اینویں سِدھا پِیا ونج ، ہِک ڈینہھ دے پندھ دے بعد اگوں سڑک دُو راہ تھی ویسی ۔ ہِک سجے پاسے، دُوجھی کھبے پاسے ۔ پر توں کڈاہیں نہ ٹُریں تے سِدھا پیا ونجیں ۔ اگوں تیکوں ہِک بندہ مِلسی جیڑھا تیکوں راہ لیسی ۔ پر بچڑا یاد رکھیں ، نِرا ڈُکھ ای ڈُکھ اے۔"
سانول ہر گالھ سُن گِھدی تے لحظہ اکھ لاون دی اجازت منگیس ۔ بابے موکل ڈِتیتے سانول اتھائیں لمبا تھی گیا ، پر اکھیں اِچ نِندر نہ آیُس ، اوندے من اِچ خوشی و ہئی تے بے چینی وی۔
ایں حال اِچ اُتھائیں رات لنگھایس تے سنویں سنج نال اُتھوں ٹُر پیا ۔ ٹُردے ٹُردے شام تھی گئی ۔ اگوں ڈُوراہ آگئے پر او سِدھا ٹُریا گیا اگوں ونج تے کیا ڈہدے جو ہِک چھولداری اے جیندے اِچ ہِک سودائی بیٹھے لحظے لحظے کوئی شئے نِپڑیندے ، درد دی آہ کڈھیندےتے آہدے شکر اے میں جینداہاں ۔سانول کھنگورا مار کے اپنی موجودگی دا احساس ڈیویندے ، سودائی سانول کوں ڈیکھ تے کِھل پوندے تے آہدے پتر آ اندر لنگھ آ۔ سانول اندر لنگھ آندے تے اپنی گزری وہانی سُنیندے۔سودائی آہدے :۔"کاکا ! توں وی ایہو عمل کر جیڑھا میں کریندا بیٹھا ں ول تیکوں احساس تھیسی جو جیندا وی ہیں یا کائناں ۔"
پر سانول آہدے :۔" بابا میکوں رات ٹِکا تے اگوں دا رستہ لا۔"
سودائی آہدے:۔" سویلے سویلے ٹُر پوویں ، اگوں ہِک جا تے چوک آسی ، پر توں سِدھا ونجیں پیا ، اگوں ول کوئی تیکوں مِلسی جیڑھا تیکوں راہ لیسی۔"
سانول رات گزار تے ٹُر پوندے ۔ شام تھیون توں پہلے اگوں چوک آویندے ، پر ایہہ سِدھا ٹُردے ویندا ۔ اگوں ڈِہدے تاں کیا ڈِہدے جو ہِک بزرگ اے ، جیڑھا حیرت نال ڈہدا بیٹھے ، ایویں لگدے جو سب کجھ ڈِہدا بیٹھے پر اونکوں کوئی خبر کائنی ۔
سانول کھنگورا مار کے اونکوں اپنی موجودگی دا احساس ڈیویندے ۔ بابا اوں حالت اِچوں نکلدے تے آہدے :۔"نہ سفر مُکدے ، نہ حیرت مُکدی اے۔
خیر بچڑا! حال کر، کیویں آئیں ۔"
سانول اپنے آون دا حال حویلا ڈیندے تے رات ٹِکن دی ارداس کریندے ۔ بزرگ آہدے :۔ "پتر اج تئیں پانی بھر کے کوئی نی ولیا ۔ حیرت ضرور تھیندی اے ۔ خیر پتر سویرے اُٹھی کے سِدھا ٹُر پوویں شام توں پہلے منزل تے پُج ویسیں ۔ پر نہ سفر مُکدے نہ حیرت مُکدی اے۔"
سانول سویرے اُٹھی کے ٹُر پوندے ، ٹُردے ٹُردے اونکوں ایویں لگدے جو ہر شئے سُنجاپو ہے۔ ہر شئے اپنی اپنی اے۔ سانول جنگل ٹپدے تاں کیا ڈِہدے اپنی وستی اِچ آیا کھڑے ۔ حیرت توں اکھیں کھل ویندے نِس ، پر زبانوں کجھ الا نی سگدا، سکتے اِچ آویندے۔ سامنے ہِک مشکی نانگ چھجلی کڈھ کے کھڑے ڈنگ مریندے تے سانول شل تھی ویندے ۔
ڈاڈا جِند وڈا وستی آلیاں کوں کٹھا ودا کریندے جو مارکہ رات ضرور آواہے قصہ اتھاؤں شروع کریساں جتھاں مکیاہئ۔اللہ ڈتا پانی دے وارے توں آندے تاں اگوں پتر دی لاش پئی ہوندی اِس۔ جیندے منہ اِچوں جھگ نکلدی پئی ہوندی اے ۔ اللہ ڈتا لاش چا وستی ؤڑدے تاں ڈاڈا جند وڈا آہدا بیٹھا ہوندے :۔ "بالو ! سانول اوں پاسے گئے جتھوں پانی بھر کے کوئی نی ولیا۔"
