شمشاد خان
محفلین
آپنی آپنی اَگ ، آپنا آپنا سیک
کنّول مشتاق
نام ......کنول مشتاق
تاریخ پیدائش......پہلی اپریل 1947ء
تعلیم . ......فاضل پنجابی
کار روزگار .........تصنیف و تالیف
تصنیف .........اکھاں ست سمندر (شاعری - بولیا (لوک گیت)
پتا ......... 129/17ذیلدار روڈ، اچھرہ ، لاہور
پنجابی زبان دے اُبھر دے ہوئے لکھاریاں وچوں کنول مشتاق اک جانیا پہچانیا نام اے۔ اوہنے نکّی کہانی وچ آپنے واسطے اک تھاں بنا لئی اے تے پڑھن والیاں وچ مقبولیت حاصل کر رہیا اے۔ ماحول دی تفصیل تے کرداراں دے مہاندرے اُگھاڑن دا وّل اوہنوں واہوا آوندا اے، ایسے کر کے اوہدی کہانی وچ اوہ "پکڑ"ہندی اے جیہڑی پڑھاک نوں اوّل توں آخر تک آپنے مگر مگر لئی آوندی اے۔
"آپنی آپنی اگ ، آپنا آپنا سیک"پرانی تے نویں وّسوں دے سنگھم دی کہانی اے، جیہدے اک پاہے تے نمانا جیہا حاکو کھلوتا اے جیہنے کھانیاں تے کیہ نیں کدی امرتیاں دا ناں وی نہیں سنیا۔ اوہ زمین دا سینہ پھول کے آپنی قسمت دے دانے کڈھدا اے تے صبر شکر کرچھڈ دا اے ۔ دُوجی سڑ کے طفیل چڑھیا ہویااے، جیہدا کماؤ پتر باہروں پیسے بھیجدا اے تے اوہ آپنی پوزیشن بنان دی فکر وچ اے ۔ اوہ حاکُو نوں وی زمیں گہنے پا کے باہر ٹر جان دیاں صلاحوں دیندا اے ۔ پرسارے کھپّے پیسیاں نال ای نہیں بھریندے ۔ حاکُو غریبی وچ وی آپنا ننگیج کجیا ہویا اے تے طفیل دی نونہہ اُدھل کے اوہدی پوزیشن خراب کر دیندی اے۔
پنڈ دے ماحول تے بدلے ہوئے زمانے دی رو دے ٹکراء نال ایہہ کہانی جیہڑی "CONFLICT" پیدا کر دی اے، اوہو ایہدی تاثیر دا ست اے۔
"گلَ تاں بڑی ماڑی ہوئی آ ، پرلگدا سی انجے ہونی سی۔"حاکو نے چار خانیاں والے میلے کھیس دی بکل نوں گھٹیا تے نسل ہوکے لکڑّ دے بنچ اُتے بہہ گیا ۔ نورا ہنگورا بھرن یاں کوئی جواب دین دی بجائے چاہ بنان لئی مٹّی دے تیل والے سٹوو وچ واء بھردا رہیا ، کیوں جے چُلھے وچ واء گھٹ ہون نال اوہدی لاٹ مٹھی پے گئی سی۔ نورا اودوں تک دند کچیچدا واء بھردا رہیا۔ جدوں تک چُلھے دی شاں شاں تے لاٹ تکھی نہ ہو گئی ۔ واء بھر کے چاہ لئی پانی سٹوو اُتے دھر کے نورے نے حاکُو ول انج ویکھیا جیویں اوہدی گل دا جواب نہ دینا ہووے صرف ایہہ ویکھنا ہووے پئی اوہ بیٹھا ہویا اے ناں، نورے نوں چاہ بنان دےدھیانے لگے ویکھ کے حاکو نے فیر اوہدا دھیان آپنے ول کران لئی رکھیا:
"ایس توں ودھ کسے نال کیہ ہونی اے؟"
پرنورے دا دھیان ایدکی رساں والے پیپے وچ ٹر دے دوکیڑیاں ول سی۔ اوہنے شیشے وچوں دی دو موٹے موٹے کیڑیاں نوں اگڑ پچھڑ دوڑ دیاں ویکھیا تے وٹ جیہا کھا کے پیپے دا ڈھکن چکیا تے کیڑیاں نوں پھڑن لئی ہتھ وچ پھڑے کیڑے نوں پرانہہ سڑک تے وگاہ ماریا۔
"کھان دے ایہناں نوں ۔ ایہناں دی وی تے انجے ای لکھی ہوئی اے۔"
حاکو نے گل دا سرا نورے نوں پھڑاندیاں کہیا ، تے نورے نے اگوں کھجے ہوئے اوازاری لہجے نال جواب دتا۔
"ماں دے دینے ، کھاندے تھوڑا تے بھور دے بہتا نیں۔"
حاکو دے تے جیویں گل ہتھ آ گئی ہووے ۔ اوہنے کہیا۔
"آپنا آپنا کارا ہندا اے ۔ توں سچ دس ، اَڈے وچ اوہناں نوں کسے نہ ویکھیا تے کسے نہ سہانیا؟"
"خدائی ڈھکدی اے آوا جائی وی ۔ تھاہر جو ہوئی ۔ کسے دے مَتّھے تے لکھیا اے پئی چور اے کہ سادھ اے ؟"ہن نورا آپنی گل بھنجے نہیں سی پین دے رہیا۔ اوہ بول رہیا سی ۔
"پچھے جدوں پٹواریاں نے نمبرداراں دے بھتیجے نوں دن دینویں وڈھ دتا سی تے کیویں شامیں آلے بھولے بن کے لاریوں لتھے سن ، تے بڑے گھسیلے ہو کے ایتھے چاہ پین بہہ گئے سن ۔ جدوں اوہناں نوں پتا لگا پئی نمبرداراں دا بھتیجا اج دوپہریں کسے وڈھ دتا اے ، تاں ایہہ سن کے اوہ انج بھڑ کے جیویں اوہناں دے پیراں تھلّے کوئی ٹھونہا آ گیا ہووے ۔کپّاں وچ پئی چاہ چھڈ کے وگ ٹرے ۔ کیوں شک وچ سارا پنڈ تھانے بٹھائی رکھیا تے کئیاں دی کیویں چھترول کرائی ۔ کوئی اٹھوّیں دیہاڑے جاک ے پتا لگا پئی ایہہ تے اوہناں داای کار اے۔"
اپنے نوں کرمے نے سائکل ہٹی اُتے آ چاڑھی ۔ہینڈل توں ددھ دا کین لاہ کے چُلھے کول پئے سلور دے وڈے تسلے وچ دُدھ پان لگ پیا۔ جدوں اوہنے ہٹی دے دھوانکھے ہوئے گھسمیلے وچ بنچ تے بیٹھے حاکو نوں گھچا مچھا ہویا ویکھیا تے اوہنوں چھیڑ دیاں ہویاں کہیا۔
"سنا چاچا ، چاڑھ دتا ای نواں چَن؟"
" اوئے ایہہ تاں تہاڈے جیہے تتے لہو والیاں منڈیاں ، کھنڈیاں دا کم اے ۔ "
" بھیجدا آں تھانیدار نوں میں ہن اوہدے گھر ای ددھ چھڈن جا رہیا آں۔"
۔۔"آہو کہہ دے کہہ دے ۔ تھانیدار دا توں سالا جو لگدا ایں ، جو کہیں گا اوہو منُو ۔ "
کرمے نے سُکّے باجرے ورگے کھڑے ہاسے داچھٹّا دیندیاں نورے ول سینت مار دیاں کہیا :
"ایمان نال ایس دا مونہہ مار دا اے نہیں تاں .........۔ "
"اوئے جا وی ہن ۔ نہیں تے سندا ایں میرے کولوں ..... "
حاکُو دی گل پوری ہون توں پہلاں کرمُوں سائکل تے لت دھری تے شاں کردا اوہ گیا۔
نورے نے چاہ بنا کے حاکُو نوں پھڑائی تے حاکُو نے کہیا ۔ "اک رس وی پھڑا اُڑانہہ ۔ اندر کھوہ جیہی پے رہی اے۔ نری چاہ تے نگھ دا ترلا اے۔ اک تاں اُنج ساڈے ہڈ ، بڈھرے ہو گئے نیں، اُتوں ایدکی سُکاّ پالا وی انت دا پیا اے ۔"
نورے نے پیپے وچوں اک رس کڈھ کے حاکو نوں پھڑایا۔ رس پھڑ دیاں حاکُو نے فیر گل ٹوری۔
"چنگا ہویا پتالگ گیا نہیں تاں آپنے منڈے تان اینویں داغی ہو جانے سن۔ جیہناں کھادیاں گاجراں ڈھڈ اوہناں دے پیڑ ۔ سانوں کیہ۔"نورے بڑی لا پرواہی جتاندیاں کہیا۔ پر حاکو نے ، جیہڑا بڑا فکر مند سی، جواب دتا:
"پربھا انج وی نہیں ۔ مانہہ کئیاں لئی بادی ، کئیاں لئی نروے۔"
لاری اڈے تے گھسمیلی جیہی شام ہن ہنیرے دی بکل نوں سنوار رہی سی ۔ اینے نوں سڑک تے اک بس رکی ، تے اوہدے وچوں کجھ سواریاں لتھیاں ۔طفیل نے بوسکی دی قمیض اُتے دھُسے دی جھنھ ماری ہوئی سی۔ سر تے بناکلّے دے مسدّی بنھی ہوئی سی ،جیہنوں دُھسے دی جُھنھ نے لکویا ہویا سی۔ طفیل دی زنانی فیجاں نے وی ایس عمرے بڑے پھند کھلارے ہوئے سن۔ سک سُرمے دے نال نال وال کالے کرن والی تے چمڑے دا بکسا رکھیا تے بس وچ بہہ بہہ کے ڈھلی ہوئی دھوتی نوں سانبھن لگ پیا۔ فیجاں نے گرم شال دی بُکلّ سواری تے دوویں گھرول نُوں ٹر پئے۔حالے دو تن پیر ای پٹے ہون گے کہ طفیل دی نظر حاکو تے پئی، جیہڑا نورے دی ہٹی اندر بیٹھا چاہ دے گھٹ بھر رہیا سی۔ طفیل نوں اک اچھوینی جیہی لگی۔ اوہنے فیجاں ول چمڑے دا بکسا کردیاں ہویاں کہیا : "ایہہ لے تے چل گھر نوں ۔ میں تیرے مگرمگر ٹریا آؤناں ۔ "فیجاں نوں کھج چڑھی ، اوہ بولی:
"اینویں گلیں نہ بہہ جاویں ۔ تیری تے عادت اے بندہ لبھّا نہیں تے توں گلیں پیا نہیں ۔ "
"چپ کر۔ اینویں نہ ٹٹے چھتّر وانگ ودھی جا۔"طفیل نے اگوں جھاڑ پا دتی۔
"خصماں نوں کھا۔" فیجاں بھیڑے ساتھ توں پہلے ای تنگ پئی ہوئی سی۔اوہ بُڑ بُڑ کر دی گھر ول ٹر پئی۔
طفیل نے ہٹی لاگے اپڑ کے کہیا۔
"بیٹھا ایں حاکُو؟"
"آ بھئی طفیل محمدا، آ جا توں وی ۔"
"بنا بھئی چاہ۔"طفیل نے نورے نوں چاہ دی واج لا کے حاکُو کول بنچ تے بہندیاں ہویاں بولیا:
'پہلاں پانی دا گھٹ پیائیں۔"
نورے نے چھیتی نال سلور دے گلاس نوں پانی نال انگھال کے اوہدے وچ تازہ پانی بھر کے طفیل نوں پھڑا دتا۔ طفیل نے نک چڑھا کے کہیا
:
۔"نی واری تینوں کہیا اے دو شیشے دے گلاس لیا رکھ ۔ بندہ کنبدہ ویکھنا پیندا اے۔ پکّے بھانڈے دی تے جوٹھ ای نہیں جاندی ۔ نوریا ! خیال رکھیا کر۔"
طفیل محمد نے جر جیہا لیا سی ، پر فیر وی اوہ بولنوں نہ رہ سکیا۔
"تیرے وانگ تھوڑے آں ۔ آپاں تے کھاندے پیندے آں۔ منڈا کہندا اے پوجیشن رکھ آپنی ۔ بھارا غورا ہو کے گل بات کریا کر، حاکما ، بس ایدکی کھڑا کر دینا اے کوٹھا پٹواریاں دے چبارے توں دو گز تانہہ۔ توں تے حاکما جند ای گال دتی آ زمیندار اکھوان لئی۔ اوئے دو کلّے زمین دی مورکھا کاہدی جمینداری ۔ ہن مٹّی نال مٹّی ہو رہنا کوئی مان نہیں ۔ ہن کیہڑا جٹ بھوئیں نوں ماں کہندا ، لیا کھاں میرے موہرے اوہنوں ، میں تینوں کہناں بیچ دے زمین ۔ جٹ تے اودوں گہنے پا دیندا سی جدوں اوہ ایہنوں ماں کہندا سی۔ چھڈ ایہہ باتاں ، کوئی نویں کہانی کر ۔ لوہارا ترکھانا سکھاتے ٹور دے پُت باہر۔ تیرے نال پرانا میل ورتن آ ۔ تیرا سیک آوندا ۔ کہویں تے منگوا دیاں ویجا ؟"
"اوئے توں ایہہ دس آیا کتّھوں ایں ؟ "حاکو انجے ڈورا بورا ہویا بیٹھا سی۔
"گیا سان منڈےدے سوہریاں دے ۔ اوتھوں اگے آپنی فاطمہ لئی دس پئی سی۔ منڈا باہر گیا ہویا اے۔ گھر ٹھیک ٹھاک اے۔ منڈا کلّا اے۔ کما کما کے گھر بھری جاندا اے ۔ بس اوہنوں مہینے دی چھٹی ۔ تے تینوں اک ہاسے والی گل سناواں ۔اوتھے کسے نے کہیا، کڑی کنا پڑھی لکھی آ ؟ اک وار تے مینوں کمبّنی جیہی آ گئی ۔ ایڈا وڈا گھر کھسّن دا جھورا جاگیا، پر میری ہون والی کُڑمنی نے کنّاں نوں ہتھ لا کے کہیا ، نہ اَساں نہیں پڑھی لکھی نونہہ لیانی۔ توبہ توبہ پڑھیاں لکھیاں ، اوہ چھالے پاندیاں نیں پئی رہے ناں رب دا ۔ پر اوس ماں دے دینے نے اگوں کہیا۔
"قبیل داریاں وچ بڑے بہی کھاتیاں دی لوڑ ہندی اے ۔ نالے خط پتر ای لکھنا پڑھنا پے جاندا اے۔ تیویں نوں ایہہ تاں پتا ہووے پئی ایہہ سوئی گیس دا بل اے، ایہہ بجلی دا، ایہہ ٹی وی لائسنیس اے۔ ایہہ بنک ڈرافٹ اے ۔ ایہہ چیک بک اے، اوہ تے انج اکو ساہے بولی جا رہیا سی جیویں اوہدے مونہہ دیاں سیوناں اُدھڑیاں ہوئیاں ہون۔ اک پل تے میرے کڑم دے متّھے تے کسے سوچ نے وٹ پایا۔ اوہنے اکھیّاں چھنیاں کر کے کہیا۔
"ہاں ایہہ گل تے سٹن والی نہیں "میرے دماغ وچ آئی ، لے بھئی ایہہ تے تے سڑکوں لتھ کے کچّی تے پے گیا اے، پر دُوجے پل اوہدی زنانی ، بھئی کیہ اوہدا پھیر سی، ایہہ شینہہ بگھیاڑ۔ بھبھ مار کے بولی، "میں نہیں ساں جی ان پڑھ ؟ میں نہیں وس کے وکھایا ؟ غیراں وچ رہی ہن کسے کول ٹیم اے ؟ہن لکھن تے پڑھن دانہیں ، ویکھن تے سنن دا ویلا اے۔ پہلاں جدوں میرے ماپیاں ولوں کوئی خط پتر آوندا۔ جیہڑے کیہڑے کولوں وی پڑھانا اوہنے صرف ایہو دسنا۔
یہاں پرخریت ہے آپ کی خریت خدا وند کریم سے نیک مطلوب چاہتا ہوں، صورت احوال یہ ہے کہ تھوڑے لکھے نوں زیادہ سمجھیں خط کا جواب جلدی دیں۔"
۔"خط بھیڑا کیہ سی نری کھیچل ہندی سی۔ ہن جدوں دی یونس نے باہرون ٹیپ ریکارڈ بھیجی اے ، رب دی سونہہ سواد آ جاندا اے۔ اوہ گلاں ٹیپ کر کے گھل دیندا اے ، میں بٹن نپ کے سُن لینی آں تے انج لگدا اے پُتر سمندر پار نہیں سگوں دُوجے اندر بیٹھا ہویا گلاں کر رہیا اے۔ کئی گلاں تے خطاں وچ لکھیاں جا ای نہیں سکدیاں ۔ رب دی سونہہ ساری صورت حال دا ہن پتا لگا اے پئی ایہنوں کہندے نیں، صورت حال ۔ سوچ لوو، اوہنے فیر گل وچ گنڈھ مارن دا ترلا ماریا، پرمیری کڑمنی نے کہیا۔
"شگناں ویلے ایہو جیہے وہم تے وسواس چنگے نہیں ہُندے اللہ دا ناں لوو تے مونہہ مٹھا کرو۔ تے فیر اوہ چھیتی ، نال مٹھائی دا ڈبا چک لیائی تے کہیا:
"لوو جی کھاؤ امرتیاں۔"
"امرتیاں ؟"حاکو نے پچھیا۔"اوہ کیہ ہندا اے ؟"
"ہندا نہیں ہندیاں نیں۔ وڈے گھراں دیاں شہری جلیبیاں ۔ "
"جلیب کہونا فیر۔"
"میں تیرے وانگر پاگل آں ؟ اوئے جلیب گڑ دے ہندے نیں تے تیل وچ کڈھی دے نیں۔ جلیبیاں اوہ جو کھنڈ دیاں ہندیاں نیں تے ولائتی گھیو وچ کڈھی دیاں نیں۔ تے امریتاں مصری دیان بنیاں ہندیاں نیں جیہڑیاں دیسی گھیو وچ تلیاں ہندیاں نیں۔"
"کوزہ مصری دیاں ؟ "حاکو دے مونہہ وچوں رال جیہیوگ پئی۔
"آہو لون دیا پہاڑا ، تیرے پلے وی گل بڑی دیر نال پیندی اے۔"
" توں وی تے گلّاں دا گاہلڑ ایں۔ یوسف زلیخا لے کے بہہ جانا ایں۔ پھیتی نال گلّ مُکا، اخیر ہویا کیہ ؟
"بس پکّی کر آیاں میں ۔ پرسوں اوہنوں آونا اے دن متھن ایس مہینے دے آخیرلے دیہاڑے کڑی ٹور دیاں گے۔ اگلے مہینے دی پندراں نوں منڈے نے باہر جانا اے تے مڑ اوہنے دو ڈھائی سالاں نوں پرتنا اے۔"
باہر سڑک تے شام نے ہنیرے دی بکلّ مار لئی سی۔ نورا کندھ وچ لگی کلّی نالوں گیس لاہ کے اوہنوں بالن لگ پیا ۔ طفیل نے کُرتے دے لھّے پائے سلُوکے وچوں اک لال رنگ دی کھلّے ہتھ جیڈی چوڑی سگٹاں دی ڈبی تے اک سونے رنگ دا تیلاں دی ڈبی جیڈا سگرٹ لان والالائٹر کڈھیا۔ سگٹاں دی ڈبی وچوں اک سگرٹ کڈھ کے حاکو نوں پھڑاندیاں کہیا۔"ایہہ لے سرگٹ حاکما۔"
"نہ بھا تُوں ای ایہناں نوں پھُوک۔ "حاکُو نے حُقے دے گھٹ ورگا کوڑا جواب دتا تے نورے ول ویکھن لگ پیا، جیہڑا ہن گیس بال کے بوہے دی سر دل تے لگی کلّی نال ٹنگ رہیا سی ۔ گیس نوں کلّی نال ٹنگ کے نورے حاکُو ول ویکھیا ،فیر طفیل ولوں اکھ بچا کے سینت ماری بھئی ہن ایہنوں دس وی دے ۔
حاکو ہولی جیہی کہیا۔"طفیل محمد کن اُرانہہ کر۔"
"کیوں ؟"
"گل تے بڑی ماڑی ہوئی اے۔"
"کتّھے ؟"
"اوئے کن تے اُرانہہ کر مُورکھا ایویں واء وچ اُڈی پھرنا ایں ، ہُنے بھوئیں تے آ جاویں گا۔"
طفیل نوں جیویں کوئی کھڑک گئی ہووے۔ اوہنے حاکو دے مونہہ کول کن کر کے کہیا۔
"لے : تیری نونہہ نس گئی آ۔"حاکو نے پولے جیہے کہہ دتا، پر طفیل نے کن نوں ، سر نوں انج چھنڈیا ، جیویں اوہدے کن وچ کسے تَتا تَتا لوہا تیل وانگ پا دتا ہووے۔
"ہیں........؟"بے یقینی نال اوہدا مونہہ ٹٹے چھتّر وانگ آپنے آپ کھل گیا۔
"آہو۔"پورے یقین نال آہو کہہ کے حاکُو نے طفیل دی جیبھ تے اک بھخدا کولا دھر دتا۔
"نہیں .....نہیں ، نہیں ، ایہہ نہیں ہو سکدا ۔ "طفیل ابھڑواہے اُٹھیا تے انھے واہ گھر نوں نس دوڑیا ۔ اَڈے وچلے لوکاں اوہنوں ٹڈیاں اکھّاں نال ویکھیا تے ویکھدے ای رہ گئے۔ اگے بزار وچ ہٹیاں تے بلن والیاں بتیاں نے دن چڑھے وانگ لوء کیتی ہوئی سی، ایس لئی اوہ تیلیاں والی گلی نوں پے گیا ۔ گلی وچ اَت ہنیرا سی۔ اوہ جیوں جیوں گھر نوں نس رہیا سی اوہنوں جاپیا ، تیوں تیوں اوہدا گھردور ہوئی جا رہیا اے۔ تھوڑی دُور جا کے اوہنوں لگا جیویں اوہدے وچ ساہ ست ای نہیں رہیا ۔ہن اوہ ہولی ہولی ٹُر رہیا سی۔ کیوں جے ہن اوہنوں آپنیاں لتاں تھلّے دو پیر نہیں دو ٹٹے چھتّر لگ رہے سن، جیہناں نال ٹُردیاں راہ کھوٹا ہندا جاپدا سی۔ فیر اوہنوں انج لگا جیویں انھیرے وچ اوہنوں کئی اکھّاں ویکھ رہیاں نیں۔ اوہنے آپنے آپ نوں انج گھٹ لیا جیویں اوہ الف ننگا ہووے ۔ اوہ کنڈھ دے نال نال اہودے سہارے ہولی ہولی ٹر رہیا سی ۔ اوہ کندھ دے نال نال کولہہو دے کول اپڑ کے سنیاریاں دی گلی دی نکر تے پہنچیا تے اوہنوں گلی وچ کجھ زنانیاں پرچھا نویاں وانگ کھلوتیاں نظریں پئیاں ۔ اوہ اک دم کولہو دے نال دی کندھ نال ساہ روک کے کھلو گیا ۔ زنانیاں گلاں پئیاں کر دیاں سن۔ اک واج اوہدی کنیں پئی۔
"نی گہنیاں نوں کسے پھوکنا اے ،نی لیڑیاں نوں کسے ساڑنا اے، جوانی دی اگ تے حسن دا سیک تے آپنے ہڈاں نوں پھوک سٹدا اے۔"
اک ہور واج اُبھری ۔ "آہو نی آپنے ہڈاں دی اگ سیکنا بڑا اوکھا اے نی تُوں نہیں ویکھدی کئی ہانڈیاں جدوں اُبلدیاں نیں تے اوہ آپنے کنڈھے ساڑ لیندیاں نی۔ پر کئیاں ہانڈیاں دا اُبال تے چلّھا بُجھا دیندا اے۔ "
اک واج نے پچھیا۔"نی گھر نونہہ ای نہیں دھی وی سی، اوہنوں تے پر نہیں لگے ؟ اوہ تے نہیں اُڈی ؟ ۔۔"
"نی شدینے تینوں اینا وی نہیں پتا ؟ جدوں تیلیاں دے کتے نوں ہڈی دا چکا پے جاوے تے اوہ کولہو دے مڈھ نہیں قصائیاں دی مڈھی کول بہندا اے ۔ نالے کدے بولیاں ہوئیاں وی کلّے بدھیاں نیں"
تیلیاں دی گلی دے نکرے کسے بھاری شے دے ڈگن دی آواز ہنیرے وچ گونجی ، جیویں کندھ ڈگ پئی ہووے یاں کوئی ٹاہن ٹٹ کے ڈگیا ہووے ۔ ساریاں زنانیاں آواز وَل اُلرّیاں ۔ زمین تے ڈگے پرچھانویں نوں سیہان کے اک بولی :۔
ایہہ تے بھا طفیل آ۔"
ایہہ سن کے سبھے ایدھر اودھر کھلّرپلّرگئیاں ۔ طفیل ہولی جیہی اُٹھیا تے پیر پیر گلی وچ ٹرن لگ پیا۔ پر اوہ اینا ہفیا ہویا، اینا ٹٹیا ہویا سی پئی اوہ فیر دھڑم کر کے بھوئیں تے ڈگ پیا۔ ہن اوہدے وچ ذرا وی ہل جل نہیں سی ہو رہی ۔ ہن اوہ بندہ گھٹ تے زمین وچ گڈیا ہویا کلّا بہتا لگ رہیا سی۔
کنّول مشتاق
نام ......کنول مشتاق
تاریخ پیدائش......پہلی اپریل 1947ء
تعلیم . ......فاضل پنجابی
کار روزگار .........تصنیف و تالیف
تصنیف .........اکھاں ست سمندر (شاعری - بولیا (لوک گیت)
پتا ......... 129/17ذیلدار روڈ، اچھرہ ، لاہور
پنجابی زبان دے اُبھر دے ہوئے لکھاریاں وچوں کنول مشتاق اک جانیا پہچانیا نام اے۔ اوہنے نکّی کہانی وچ آپنے واسطے اک تھاں بنا لئی اے تے پڑھن والیاں وچ مقبولیت حاصل کر رہیا اے۔ ماحول دی تفصیل تے کرداراں دے مہاندرے اُگھاڑن دا وّل اوہنوں واہوا آوندا اے، ایسے کر کے اوہدی کہانی وچ اوہ "پکڑ"ہندی اے جیہڑی پڑھاک نوں اوّل توں آخر تک آپنے مگر مگر لئی آوندی اے۔
"آپنی آپنی اگ ، آپنا آپنا سیک"پرانی تے نویں وّسوں دے سنگھم دی کہانی اے، جیہدے اک پاہے تے نمانا جیہا حاکو کھلوتا اے جیہنے کھانیاں تے کیہ نیں کدی امرتیاں دا ناں وی نہیں سنیا۔ اوہ زمین دا سینہ پھول کے آپنی قسمت دے دانے کڈھدا اے تے صبر شکر کرچھڈ دا اے ۔ دُوجی سڑ کے طفیل چڑھیا ہویااے، جیہدا کماؤ پتر باہروں پیسے بھیجدا اے تے اوہ آپنی پوزیشن بنان دی فکر وچ اے ۔ اوہ حاکُو نوں وی زمیں گہنے پا کے باہر ٹر جان دیاں صلاحوں دیندا اے ۔ پرسارے کھپّے پیسیاں نال ای نہیں بھریندے ۔ حاکُو غریبی وچ وی آپنا ننگیج کجیا ہویا اے تے طفیل دی نونہہ اُدھل کے اوہدی پوزیشن خراب کر دیندی اے۔
پنڈ دے ماحول تے بدلے ہوئے زمانے دی رو دے ٹکراء نال ایہہ کہانی جیہڑی "CONFLICT" پیدا کر دی اے، اوہو ایہدی تاثیر دا ست اے۔
"گلَ تاں بڑی ماڑی ہوئی آ ، پرلگدا سی انجے ہونی سی۔"حاکو نے چار خانیاں والے میلے کھیس دی بکل نوں گھٹیا تے نسل ہوکے لکڑّ دے بنچ اُتے بہہ گیا ۔ نورا ہنگورا بھرن یاں کوئی جواب دین دی بجائے چاہ بنان لئی مٹّی دے تیل والے سٹوو وچ واء بھردا رہیا ، کیوں جے چُلھے وچ واء گھٹ ہون نال اوہدی لاٹ مٹھی پے گئی سی۔ نورا اودوں تک دند کچیچدا واء بھردا رہیا۔ جدوں تک چُلھے دی شاں شاں تے لاٹ تکھی نہ ہو گئی ۔ واء بھر کے چاہ لئی پانی سٹوو اُتے دھر کے نورے نے حاکُو ول انج ویکھیا جیویں اوہدی گل دا جواب نہ دینا ہووے صرف ایہہ ویکھنا ہووے پئی اوہ بیٹھا ہویا اے ناں، نورے نوں چاہ بنان دےدھیانے لگے ویکھ کے حاکو نے فیر اوہدا دھیان آپنے ول کران لئی رکھیا:
"ایس توں ودھ کسے نال کیہ ہونی اے؟"
پرنورے دا دھیان ایدکی رساں والے پیپے وچ ٹر دے دوکیڑیاں ول سی۔ اوہنے شیشے وچوں دی دو موٹے موٹے کیڑیاں نوں اگڑ پچھڑ دوڑ دیاں ویکھیا تے وٹ جیہا کھا کے پیپے دا ڈھکن چکیا تے کیڑیاں نوں پھڑن لئی ہتھ وچ پھڑے کیڑے نوں پرانہہ سڑک تے وگاہ ماریا۔
"کھان دے ایہناں نوں ۔ ایہناں دی وی تے انجے ای لکھی ہوئی اے۔"
حاکو نے گل دا سرا نورے نوں پھڑاندیاں کہیا ، تے نورے نے اگوں کھجے ہوئے اوازاری لہجے نال جواب دتا۔
"ماں دے دینے ، کھاندے تھوڑا تے بھور دے بہتا نیں۔"
حاکو دے تے جیویں گل ہتھ آ گئی ہووے ۔ اوہنے کہیا۔
"آپنا آپنا کارا ہندا اے ۔ توں سچ دس ، اَڈے وچ اوہناں نوں کسے نہ ویکھیا تے کسے نہ سہانیا؟"
"خدائی ڈھکدی اے آوا جائی وی ۔ تھاہر جو ہوئی ۔ کسے دے مَتّھے تے لکھیا اے پئی چور اے کہ سادھ اے ؟"ہن نورا آپنی گل بھنجے نہیں سی پین دے رہیا۔ اوہ بول رہیا سی ۔
"پچھے جدوں پٹواریاں نے نمبرداراں دے بھتیجے نوں دن دینویں وڈھ دتا سی تے کیویں شامیں آلے بھولے بن کے لاریوں لتھے سن ، تے بڑے گھسیلے ہو کے ایتھے چاہ پین بہہ گئے سن ۔ جدوں اوہناں نوں پتا لگا پئی نمبرداراں دا بھتیجا اج دوپہریں کسے وڈھ دتا اے ، تاں ایہہ سن کے اوہ انج بھڑ کے جیویں اوہناں دے پیراں تھلّے کوئی ٹھونہا آ گیا ہووے ۔کپّاں وچ پئی چاہ چھڈ کے وگ ٹرے ۔ کیوں شک وچ سارا پنڈ تھانے بٹھائی رکھیا تے کئیاں دی کیویں چھترول کرائی ۔ کوئی اٹھوّیں دیہاڑے جاک ے پتا لگا پئی ایہہ تے اوہناں داای کار اے۔"
اپنے نوں کرمے نے سائکل ہٹی اُتے آ چاڑھی ۔ہینڈل توں ددھ دا کین لاہ کے چُلھے کول پئے سلور دے وڈے تسلے وچ دُدھ پان لگ پیا۔ جدوں اوہنے ہٹی دے دھوانکھے ہوئے گھسمیلے وچ بنچ تے بیٹھے حاکو نوں گھچا مچھا ہویا ویکھیا تے اوہنوں چھیڑ دیاں ہویاں کہیا۔
"سنا چاچا ، چاڑھ دتا ای نواں چَن؟"
" اوئے ایہہ تاں تہاڈے جیہے تتے لہو والیاں منڈیاں ، کھنڈیاں دا کم اے ۔ "
" بھیجدا آں تھانیدار نوں میں ہن اوہدے گھر ای ددھ چھڈن جا رہیا آں۔"
۔۔"آہو کہہ دے کہہ دے ۔ تھانیدار دا توں سالا جو لگدا ایں ، جو کہیں گا اوہو منُو ۔ "
کرمے نے سُکّے باجرے ورگے کھڑے ہاسے داچھٹّا دیندیاں نورے ول سینت مار دیاں کہیا :
"ایمان نال ایس دا مونہہ مار دا اے نہیں تاں .........۔ "
"اوئے جا وی ہن ۔ نہیں تے سندا ایں میرے کولوں ..... "
حاکُو دی گل پوری ہون توں پہلاں کرمُوں سائکل تے لت دھری تے شاں کردا اوہ گیا۔
نورے نے چاہ بنا کے حاکُو نوں پھڑائی تے حاکُو نے کہیا ۔ "اک رس وی پھڑا اُڑانہہ ۔ اندر کھوہ جیہی پے رہی اے۔ نری چاہ تے نگھ دا ترلا اے۔ اک تاں اُنج ساڈے ہڈ ، بڈھرے ہو گئے نیں، اُتوں ایدکی سُکاّ پالا وی انت دا پیا اے ۔"
نورے نے پیپے وچوں اک رس کڈھ کے حاکو نوں پھڑایا۔ رس پھڑ دیاں حاکُو نے فیر گل ٹوری۔
"چنگا ہویا پتالگ گیا نہیں تاں آپنے منڈے تان اینویں داغی ہو جانے سن۔ جیہناں کھادیاں گاجراں ڈھڈ اوہناں دے پیڑ ۔ سانوں کیہ۔"نورے بڑی لا پرواہی جتاندیاں کہیا۔ پر حاکو نے ، جیہڑا بڑا فکر مند سی، جواب دتا:
"پربھا انج وی نہیں ۔ مانہہ کئیاں لئی بادی ، کئیاں لئی نروے۔"
لاری اڈے تے گھسمیلی جیہی شام ہن ہنیرے دی بکل نوں سنوار رہی سی ۔ اینے نوں سڑک تے اک بس رکی ، تے اوہدے وچوں کجھ سواریاں لتھیاں ۔طفیل نے بوسکی دی قمیض اُتے دھُسے دی جھنھ ماری ہوئی سی۔ سر تے بناکلّے دے مسدّی بنھی ہوئی سی ،جیہنوں دُھسے دی جُھنھ نے لکویا ہویا سی۔ طفیل دی زنانی فیجاں نے وی ایس عمرے بڑے پھند کھلارے ہوئے سن۔ سک سُرمے دے نال نال وال کالے کرن والی تے چمڑے دا بکسا رکھیا تے بس وچ بہہ بہہ کے ڈھلی ہوئی دھوتی نوں سانبھن لگ پیا۔ فیجاں نے گرم شال دی بُکلّ سواری تے دوویں گھرول نُوں ٹر پئے۔حالے دو تن پیر ای پٹے ہون گے کہ طفیل دی نظر حاکو تے پئی، جیہڑا نورے دی ہٹی اندر بیٹھا چاہ دے گھٹ بھر رہیا سی۔ طفیل نوں اک اچھوینی جیہی لگی۔ اوہنے فیجاں ول چمڑے دا بکسا کردیاں ہویاں کہیا : "ایہہ لے تے چل گھر نوں ۔ میں تیرے مگرمگر ٹریا آؤناں ۔ "فیجاں نوں کھج چڑھی ، اوہ بولی:
"اینویں گلیں نہ بہہ جاویں ۔ تیری تے عادت اے بندہ لبھّا نہیں تے توں گلیں پیا نہیں ۔ "
"چپ کر۔ اینویں نہ ٹٹے چھتّر وانگ ودھی جا۔"طفیل نے اگوں جھاڑ پا دتی۔
"خصماں نوں کھا۔" فیجاں بھیڑے ساتھ توں پہلے ای تنگ پئی ہوئی سی۔اوہ بُڑ بُڑ کر دی گھر ول ٹر پئی۔
طفیل نے ہٹی لاگے اپڑ کے کہیا۔
"بیٹھا ایں حاکُو؟"
"آ بھئی طفیل محمدا، آ جا توں وی ۔"
"بنا بھئی چاہ۔"طفیل نے نورے نوں چاہ دی واج لا کے حاکُو کول بنچ تے بہندیاں ہویاں بولیا:
'پہلاں پانی دا گھٹ پیائیں۔"
نورے نے چھیتی نال سلور دے گلاس نوں پانی نال انگھال کے اوہدے وچ تازہ پانی بھر کے طفیل نوں پھڑا دتا۔ طفیل نے نک چڑھا کے کہیا
:
۔"نی واری تینوں کہیا اے دو شیشے دے گلاس لیا رکھ ۔ بندہ کنبدہ ویکھنا پیندا اے۔ پکّے بھانڈے دی تے جوٹھ ای نہیں جاندی ۔ نوریا ! خیال رکھیا کر۔"
طفیل محمد نے جر جیہا لیا سی ، پر فیر وی اوہ بولنوں نہ رہ سکیا۔
"تیرے وانگ تھوڑے آں ۔ آپاں تے کھاندے پیندے آں۔ منڈا کہندا اے پوجیشن رکھ آپنی ۔ بھارا غورا ہو کے گل بات کریا کر، حاکما ، بس ایدکی کھڑا کر دینا اے کوٹھا پٹواریاں دے چبارے توں دو گز تانہہ۔ توں تے حاکما جند ای گال دتی آ زمیندار اکھوان لئی۔ اوئے دو کلّے زمین دی مورکھا کاہدی جمینداری ۔ ہن مٹّی نال مٹّی ہو رہنا کوئی مان نہیں ۔ ہن کیہڑا جٹ بھوئیں نوں ماں کہندا ، لیا کھاں میرے موہرے اوہنوں ، میں تینوں کہناں بیچ دے زمین ۔ جٹ تے اودوں گہنے پا دیندا سی جدوں اوہ ایہنوں ماں کہندا سی۔ چھڈ ایہہ باتاں ، کوئی نویں کہانی کر ۔ لوہارا ترکھانا سکھاتے ٹور دے پُت باہر۔ تیرے نال پرانا میل ورتن آ ۔ تیرا سیک آوندا ۔ کہویں تے منگوا دیاں ویجا ؟"
"اوئے توں ایہہ دس آیا کتّھوں ایں ؟ "حاکو انجے ڈورا بورا ہویا بیٹھا سی۔
"گیا سان منڈےدے سوہریاں دے ۔ اوتھوں اگے آپنی فاطمہ لئی دس پئی سی۔ منڈا باہر گیا ہویا اے۔ گھر ٹھیک ٹھاک اے۔ منڈا کلّا اے۔ کما کما کے گھر بھری جاندا اے ۔ بس اوہنوں مہینے دی چھٹی ۔ تے تینوں اک ہاسے والی گل سناواں ۔اوتھے کسے نے کہیا، کڑی کنا پڑھی لکھی آ ؟ اک وار تے مینوں کمبّنی جیہی آ گئی ۔ ایڈا وڈا گھر کھسّن دا جھورا جاگیا، پر میری ہون والی کُڑمنی نے کنّاں نوں ہتھ لا کے کہیا ، نہ اَساں نہیں پڑھی لکھی نونہہ لیانی۔ توبہ توبہ پڑھیاں لکھیاں ، اوہ چھالے پاندیاں نیں پئی رہے ناں رب دا ۔ پر اوس ماں دے دینے نے اگوں کہیا۔
"قبیل داریاں وچ بڑے بہی کھاتیاں دی لوڑ ہندی اے ۔ نالے خط پتر ای لکھنا پڑھنا پے جاندا اے۔ تیویں نوں ایہہ تاں پتا ہووے پئی ایہہ سوئی گیس دا بل اے، ایہہ بجلی دا، ایہہ ٹی وی لائسنیس اے۔ ایہہ بنک ڈرافٹ اے ۔ ایہہ چیک بک اے، اوہ تے انج اکو ساہے بولی جا رہیا سی جیویں اوہدے مونہہ دیاں سیوناں اُدھڑیاں ہوئیاں ہون۔ اک پل تے میرے کڑم دے متّھے تے کسے سوچ نے وٹ پایا۔ اوہنے اکھیّاں چھنیاں کر کے کہیا۔
"ہاں ایہہ گل تے سٹن والی نہیں "میرے دماغ وچ آئی ، لے بھئی ایہہ تے تے سڑکوں لتھ کے کچّی تے پے گیا اے، پر دُوجے پل اوہدی زنانی ، بھئی کیہ اوہدا پھیر سی، ایہہ شینہہ بگھیاڑ۔ بھبھ مار کے بولی، "میں نہیں ساں جی ان پڑھ ؟ میں نہیں وس کے وکھایا ؟ غیراں وچ رہی ہن کسے کول ٹیم اے ؟ہن لکھن تے پڑھن دانہیں ، ویکھن تے سنن دا ویلا اے۔ پہلاں جدوں میرے ماپیاں ولوں کوئی خط پتر آوندا۔ جیہڑے کیہڑے کولوں وی پڑھانا اوہنے صرف ایہو دسنا۔
یہاں پرخریت ہے آپ کی خریت خدا وند کریم سے نیک مطلوب چاہتا ہوں، صورت احوال یہ ہے کہ تھوڑے لکھے نوں زیادہ سمجھیں خط کا جواب جلدی دیں۔"
۔"خط بھیڑا کیہ سی نری کھیچل ہندی سی۔ ہن جدوں دی یونس نے باہرون ٹیپ ریکارڈ بھیجی اے ، رب دی سونہہ سواد آ جاندا اے۔ اوہ گلاں ٹیپ کر کے گھل دیندا اے ، میں بٹن نپ کے سُن لینی آں تے انج لگدا اے پُتر سمندر پار نہیں سگوں دُوجے اندر بیٹھا ہویا گلاں کر رہیا اے۔ کئی گلاں تے خطاں وچ لکھیاں جا ای نہیں سکدیاں ۔ رب دی سونہہ ساری صورت حال دا ہن پتا لگا اے پئی ایہنوں کہندے نیں، صورت حال ۔ سوچ لوو، اوہنے فیر گل وچ گنڈھ مارن دا ترلا ماریا، پرمیری کڑمنی نے کہیا۔
"شگناں ویلے ایہو جیہے وہم تے وسواس چنگے نہیں ہُندے اللہ دا ناں لوو تے مونہہ مٹھا کرو۔ تے فیر اوہ چھیتی ، نال مٹھائی دا ڈبا چک لیائی تے کہیا:
"لوو جی کھاؤ امرتیاں۔"
"امرتیاں ؟"حاکو نے پچھیا۔"اوہ کیہ ہندا اے ؟"
"ہندا نہیں ہندیاں نیں۔ وڈے گھراں دیاں شہری جلیبیاں ۔ "
"جلیب کہونا فیر۔"
"میں تیرے وانگر پاگل آں ؟ اوئے جلیب گڑ دے ہندے نیں تے تیل وچ کڈھی دے نیں۔ جلیبیاں اوہ جو کھنڈ دیاں ہندیاں نیں تے ولائتی گھیو وچ کڈھی دیاں نیں۔ تے امریتاں مصری دیان بنیاں ہندیاں نیں جیہڑیاں دیسی گھیو وچ تلیاں ہندیاں نیں۔"
"کوزہ مصری دیاں ؟ "حاکو دے مونہہ وچوں رال جیہیوگ پئی۔
"آہو لون دیا پہاڑا ، تیرے پلے وی گل بڑی دیر نال پیندی اے۔"
" توں وی تے گلّاں دا گاہلڑ ایں۔ یوسف زلیخا لے کے بہہ جانا ایں۔ پھیتی نال گلّ مُکا، اخیر ہویا کیہ ؟
"بس پکّی کر آیاں میں ۔ پرسوں اوہنوں آونا اے دن متھن ایس مہینے دے آخیرلے دیہاڑے کڑی ٹور دیاں گے۔ اگلے مہینے دی پندراں نوں منڈے نے باہر جانا اے تے مڑ اوہنے دو ڈھائی سالاں نوں پرتنا اے۔"
باہر سڑک تے شام نے ہنیرے دی بکلّ مار لئی سی۔ نورا کندھ وچ لگی کلّی نالوں گیس لاہ کے اوہنوں بالن لگ پیا ۔ طفیل نے کُرتے دے لھّے پائے سلُوکے وچوں اک لال رنگ دی کھلّے ہتھ جیڈی چوڑی سگٹاں دی ڈبی تے اک سونے رنگ دا تیلاں دی ڈبی جیڈا سگرٹ لان والالائٹر کڈھیا۔ سگٹاں دی ڈبی وچوں اک سگرٹ کڈھ کے حاکو نوں پھڑاندیاں کہیا۔"ایہہ لے سرگٹ حاکما۔"
"نہ بھا تُوں ای ایہناں نوں پھُوک۔ "حاکُو نے حُقے دے گھٹ ورگا کوڑا جواب دتا تے نورے ول ویکھن لگ پیا، جیہڑا ہن گیس بال کے بوہے دی سر دل تے لگی کلّی نال ٹنگ رہیا سی ۔ گیس نوں کلّی نال ٹنگ کے نورے حاکُو ول ویکھیا ،فیر طفیل ولوں اکھ بچا کے سینت ماری بھئی ہن ایہنوں دس وی دے ۔
حاکو ہولی جیہی کہیا۔"طفیل محمد کن اُرانہہ کر۔"
"کیوں ؟"
"گل تے بڑی ماڑی ہوئی اے۔"
"کتّھے ؟"
"اوئے کن تے اُرانہہ کر مُورکھا ایویں واء وچ اُڈی پھرنا ایں ، ہُنے بھوئیں تے آ جاویں گا۔"
طفیل نوں جیویں کوئی کھڑک گئی ہووے۔ اوہنے حاکو دے مونہہ کول کن کر کے کہیا۔
"لے : تیری نونہہ نس گئی آ۔"حاکو نے پولے جیہے کہہ دتا، پر طفیل نے کن نوں ، سر نوں انج چھنڈیا ، جیویں اوہدے کن وچ کسے تَتا تَتا لوہا تیل وانگ پا دتا ہووے۔
"ہیں........؟"بے یقینی نال اوہدا مونہہ ٹٹے چھتّر وانگ آپنے آپ کھل گیا۔
"آہو۔"پورے یقین نال آہو کہہ کے حاکُو نے طفیل دی جیبھ تے اک بھخدا کولا دھر دتا۔
"نہیں .....نہیں ، نہیں ، ایہہ نہیں ہو سکدا ۔ "طفیل ابھڑواہے اُٹھیا تے انھے واہ گھر نوں نس دوڑیا ۔ اَڈے وچلے لوکاں اوہنوں ٹڈیاں اکھّاں نال ویکھیا تے ویکھدے ای رہ گئے۔ اگے بزار وچ ہٹیاں تے بلن والیاں بتیاں نے دن چڑھے وانگ لوء کیتی ہوئی سی، ایس لئی اوہ تیلیاں والی گلی نوں پے گیا ۔ گلی وچ اَت ہنیرا سی۔ اوہ جیوں جیوں گھر نوں نس رہیا سی اوہنوں جاپیا ، تیوں تیوں اوہدا گھردور ہوئی جا رہیا اے۔ تھوڑی دُور جا کے اوہنوں لگا جیویں اوہدے وچ ساہ ست ای نہیں رہیا ۔ہن اوہ ہولی ہولی ٹُر رہیا سی۔ کیوں جے ہن اوہنوں آپنیاں لتاں تھلّے دو پیر نہیں دو ٹٹے چھتّر لگ رہے سن، جیہناں نال ٹُردیاں راہ کھوٹا ہندا جاپدا سی۔ فیر اوہنوں انج لگا جیویں انھیرے وچ اوہنوں کئی اکھّاں ویکھ رہیاں نیں۔ اوہنے آپنے آپ نوں انج گھٹ لیا جیویں اوہ الف ننگا ہووے ۔ اوہ کنڈھ دے نال نال اہودے سہارے ہولی ہولی ٹر رہیا سی ۔ اوہ کندھ دے نال نال کولہہو دے کول اپڑ کے سنیاریاں دی گلی دی نکر تے پہنچیا تے اوہنوں گلی وچ کجھ زنانیاں پرچھا نویاں وانگ کھلوتیاں نظریں پئیاں ۔ اوہ اک دم کولہو دے نال دی کندھ نال ساہ روک کے کھلو گیا ۔ زنانیاں گلاں پئیاں کر دیاں سن۔ اک واج اوہدی کنیں پئی۔
"نی گہنیاں نوں کسے پھوکنا اے ،نی لیڑیاں نوں کسے ساڑنا اے، جوانی دی اگ تے حسن دا سیک تے آپنے ہڈاں نوں پھوک سٹدا اے۔"
اک ہور واج اُبھری ۔ "آہو نی آپنے ہڈاں دی اگ سیکنا بڑا اوکھا اے نی تُوں نہیں ویکھدی کئی ہانڈیاں جدوں اُبلدیاں نیں تے اوہ آپنے کنڈھے ساڑ لیندیاں نی۔ پر کئیاں ہانڈیاں دا اُبال تے چلّھا بُجھا دیندا اے۔ "
اک واج نے پچھیا۔"نی گھر نونہہ ای نہیں دھی وی سی، اوہنوں تے پر نہیں لگے ؟ اوہ تے نہیں اُڈی ؟ ۔۔"
"نی شدینے تینوں اینا وی نہیں پتا ؟ جدوں تیلیاں دے کتے نوں ہڈی دا چکا پے جاوے تے اوہ کولہو دے مڈھ نہیں قصائیاں دی مڈھی کول بہندا اے ۔ نالے کدے بولیاں ہوئیاں وی کلّے بدھیاں نیں"
تیلیاں دی گلی دے نکرے کسے بھاری شے دے ڈگن دی آواز ہنیرے وچ گونجی ، جیویں کندھ ڈگ پئی ہووے یاں کوئی ٹاہن ٹٹ کے ڈگیا ہووے ۔ ساریاں زنانیاں آواز وَل اُلرّیاں ۔ زمین تے ڈگے پرچھانویں نوں سیہان کے اک بولی :۔
ایہہ تے بھا طفیل آ۔"
ایہہ سن کے سبھے ایدھر اودھر کھلّرپلّرگئیاں ۔ طفیل ہولی جیہی اُٹھیا تے پیر پیر گلی وچ ٹرن لگ پیا۔ پر اوہ اینا ہفیا ہویا، اینا ٹٹیا ہویا سی پئی اوہ فیر دھڑم کر کے بھوئیں تے ڈگ پیا۔ ہن اوہدے وچ ذرا وی ہل جل نہیں سی ہو رہی ۔ ہن اوہ بندہ گھٹ تے زمین وچ گڈیا ہویا کلّا بہتا لگ رہیا سی۔
