امیر علی شیر نوائی کے چند تُرکی اشعار

[حسان خان]

زُهد و طاعت شهدی‌نی اهلِ زمان کۉرمس لذیذ
هر نې نافع‌دور، مریضِ ناتوان کۉرمس لذیذ
(امیر علی‌شیر نوایی)
اہلِ زمانہ کو زُہد و طاعت کا شہد لذیذ نظر نہیں آتا؛ جو چیز بھی نافع [ہوتی] ہے، وہ مریضِ ناتواں کو لذیذ نظر نہیں آتی۔

تحت اللفظی ترجمہ:
زُہد و طاعت کے شہد کو اہلِ زماں لذیذ نہیں دیکھتے؛ جو [چیز] بھی نافع ہے، مریضِ ناتواں [اُس کو] لذیذ نہیں دیکھتا۔

Zuhdu toat shahdini ahli zamon ko'rmas laziz
Har ne nofi'dur, marizi notavon ko'rmas laziz

 

[حسان خان]

بویورمه‌غین ینه صبر، ای طبیب، تېنگری اوچون
که اوشبو شربت اېمس اېمدی سزاوار منگه
(امیر علی‌شیر نوایی)
اے طبیب! خدا کے لیے [مجھے] دوبارہ صبر کا امر مت کرو۔۔۔ کہ یہ شربت اب میرے لیے سزاوار و مناسب نہیں ہے۔

Buyurmag'in yana sabr, ey tabib, tengri uchun,
Ki ushbu sharbat emas emdi sazovor manga.

 

[حسان خان]

اۉق‌لرینگ‌دین هر زمان تسکین تاپر کۉنگلوم اۉتی
باردورور بیر قطره سوو گۉیا که هر پیکان انگه
(امیر علی‌شیر نوایی)
تمہارے تیروں سے ہر وقت میرے دل کی آتش تسکین پاتی ہے؛ گویا کہ ہر پیکانِ [تیر] اُس [آتشِ دل] کے لیے آب کا ایک قطرہ ہے۔
× پَیکان = تیر اور نیزے کی تیز آہنی نوک

O'qlaringdin har zamon taskin topar ko'nglum o'ti
Bordurur bir qatra suv go'yoki har paykon anga

× 'هر زمان' کی بجائے 'دم بدم' بھی نظر آیا ہے۔

 

[حسان خان]

نامهٔ شوقوم نې نوع اول آیغه یېتکه‌ی، چونکه مېن
اېل آتین اۉقور حسددین یازمه‌دیم عنوان انگه
(امیر علی‌شیر نوایی)
میرا نامۂ شوق اُس [مثلِ] ماہ [محبوب] تک کس طرح پہنچے؟ کیونکہ میں نے اِس حسد سے کہ مردُم اُس کا نام خوانتے ہیں، [نامے پر] عنوان نہیں لکھا۔
× خواننا (بر وزنِ 'جاننا') = پڑھنا

Nomai shavqum ne nav' ul oyg'a yetkay, chunki men
El otin o'qur hasaddin yozmadim unvon anga

 

[حسان خان]

غیر نقشی‌دین کۉنگول جامی‌ده بۉلسه زنگِ غم
یۉق‌تور، ای ساقی، مَیِ وحدت مَثَل‌لیک غم‌زُدا
(امیر علی‌شیر نوایی)
غیر کے نقش سے اگر جامِ دل میں زنگِ غم ہو تو اے ساقی، شرابِ وحدت کے مثل غم صاف کرنے والی [کوئی چیز] موجود نہیں ہے۔

G'ayr naqshidin ko'ngul jomida bo'lsa zangi g'am
Yo'qtur, ey soqiy, mayi vahdat masallik g'amzudo

 

[حسان خان]

عارضین یاپقچ کۉزوم‌دین ساچیلور هر لحظه یاش
اویله کیم پیدا بۉلور یولدوز، نهان بۉلغچ قویاش
(امیر علی‌شیر نوایی)
جب وہ اپنے رُخسار کو پوشیدہ کر لے، تو میری چشم سے ہر لحظہ اشک افشاں ہوتے ہیں؛ [ویسے ہی] جس طرح خورشید کے نہاں ہو جانے پر ستارہ ظاہر ہو جاتا ہے۔

Orazin yopqach ko'zumdin sochilur har lahza yosh
Uylakim paydo bo'lur yulduz, nihon bo'lg'ach quyosh

 

[حسان خان]

ساقیا، کېچه‌گی مَی نشئه‌سی‌دین جان تاپتیم
ظلمت ایچره مثلاً چشمهٔ حیوان تاپتیم
(امیر علی‌شیر نوایی)

اے ساقی! شب کی شراب کے نشے سے میں نے جان و زندگی پا لی
گویا ظلمت کے اندر میں نے چشمۂ آبِ حیات پا لیا

Soqiyo, kechagi may nash'asidin jon toptim
Zulmat ichra masalan chashmayi hayvon toptim

 

[حسان خان]

کیرمه‌گه‌ی جنّت ایچره هیچ بخیل
گرچه اول بۉلسه سیِّدِ قُرَشی
(امیر علی‌شیر نوایی)
جنّت میں کوئی بھی بخیل داخل نہ ہوگا
خواہ وہ قُریشی سیّد [ہی کیوں نہ] ہو

Kirmagay jannat ichra hech baxil
Garchi ul bo'lsa sayyidi Qurashiy

 

[حسان خان]

تون و کون مست اېسم، ای شیخ، مېنی یازغورمه
ساغ اۉلورمو کیشی کیم، ایچتی مَیِ جامِ الست
(امیر علی‌شیر نوایی)
اے شیخ! اگر میں شب و روز مست ہوؤں (یا مست نظر آؤں) تو مجھے عیب و ملامت مت کرو؛ کیا وہ شخص [ہرگز] ہوشیار ہو پاتا ہے جس نے شرابِ جامِ الست پی ہو؟

Tunu kun mast esam, ey shayx, meni yozg'urma
Sog' o'lurmu kishikim, ichti mayi jomi alast

 

[حسان خان]

قیامت‌ده گناهین عفو اېترگه
رسولینگ‌نی شفیع اېت، کردگارا
(امیر علی‌شیر نوایی)
اے [خدائے] کردگار! قیامت میں [نوائی] کے گناہ کو عفو کروانے کے لیے تم اپنے رسول کو شفیع بنا دو۔

Qiyomatda gunohin afv etarga
Rasulingni shafi' et, kirdgoro

 

[حسان خان]

جان‌دا اۉز داغین کۉروب عاشق‌لیغیم‌نی انگله‌دی
اول کیشی دېک کیم تنیغه‌ی اۉز قولین بېلگو کۉروب
(امیر علی‌شیر نوایی)
وہ [یار میری] جان میں اپنے داغ کو دیکھ کر میری عاشقی کو سمجھ گیا
اُس شخص کی مانند جو نشانی دیکھ کر اپنے غلام کو پہچان لیتا ہے

Jonda o'z dog'in ko'rub oshiqlig'imni angladi
Ul kishidekkim, tanig'ay o'z qulin belgu ko'rub

 

[حسان خان]

غرقِ مُحیطِ عشقینگ اېدی جان ایله کۉنگول
اول دم که روح اېمه‌س اېدی تن بیرله آشنا
(امیر علی‌شیر نوایی)

[میرے] جان و دل تمہارے عشق کے اوقیانوس میں غرق تھے
اُس وقت [بھی] کہ جب روح [ہنوز] تن کے ساتھ آشنا نہ تھی

G'arqi muhiti ishqing edi jon ila ko'ngul
Ul damki, ruh emas edi tan birla oshno
(Alisher Navoiy)

 

[حسان خان]

گُل‌ده یوزونگ لطافتی‌دین رنگې کۉرمه‌سه
بُلبُل‌غه نې اېدی بو فغان بیرله بو نوا
(امیر علی‌شیر نوایی)
اگر بُلبُل گُل میں تمہارے چہرے کی لطافت کا کوئی رنگ نہ دیکھتا تو اُس میں یہ فغان و نوا کب ہوتی؟

Gulda yuzung latofatidin range ko'rmasa
Bulbulg'a ne edi bu fig'on birla, bu navo

 

[حسان خان]

اۉزدین قوتول نوایی و مقصدغه یېت که قوش
یېتمس چمن‌غه بۉلسه قفس ایچره مبتلا
(امیر علی‌شیر نوایی)
اے نوائی! خود کی ذات سے رَہا ہو جاؤ اور مقصد تک پہنچ جاؤ، کیونکہ اگر پرندہ قفس کے اندر مبتلا ہو تو وہ چمن میں نہیں پہنچتا۔

O'zdin qutul, Navoiyu maqsadg'a yetki, qush
Yetmas chamang'a, bo'lsa qafas ichra mubtalo

 

[حسان خان]

جنّت اهلی‌غه اېرور هر لحظه کۉیونگ آرزو
دۉزخ اهلی اویله‌کیم جنّت‌نی قیلغه‌یلر هوس
(امیر علی‌شیر نوایی)
جس طرح اہلِ دوزخ جنّت کی آرزو کرتے ہیں، [اُسی طرح] اہلِ جنّت کو ہر لحظہ تمہارے کوچے کی آرزو رہتی ہے۔

Jannat ahlig'a erur har lahza ko'yung orzu,
Do'zax ahli uylakim jannatni qilg'aylar havas.

 

[حسان خان]

اگر سېن هم‌دمیم بۉلسانگ ایکاولیک یخشی‌دور، یۉقسه
ابد عُمری اگر تاپسم اۉزوم‌نی ایسترم یالغوز
(امیر علی‌شیر نوایی)
اگر تم میرے ہم دم ہو جاؤ تو باہم و یکجا ہونا خوب ہے، ورنہ خواہ مجھے ابدی عُمر مل جائے [تو بھی] میں خود کو تنہا [رکھنا] چاہوں گا۔

Agar sen hamdamim bo'lsang ikovlik yaxshidur, yo'qsa
Abad umri agar topsam o'zumni istaram yolg'uz

 

[حسان خان]

رقیب و وصل نۉشی، مېن و هجران نیشی، وه، رحم اېت
انی هم گه‌گهې اۉلتور، مېنی هم گه‌گهې تیرگوز
(امیر علی‌شیر نوایی)
رقیب اور نوشِ وصل، میں اور نیشِ ہجراں۔۔۔ آہ! رحم کرو۔۔۔
اُس کو بھی گاہے گاہے قتل کرو، مجھے بھی گاہے گاہے زندہ کرو

Raqibu vasl no'shi, menu hijron nishi, vah, rahm et,
Ani ham gah-gahe o'ltur, meni ham gah-gahe tirguz.

 

[حسان خان]

ایک حدیثِ نبوی کا منظوم تُرکی ترجمہ:
تېنگری‌دین رحم اگر طمع قیلسانگ
اوّل اۉلماق کېره‌ک‌سېن اېلگه رحیم
هر کیشی کیم اولوس‌قه رحم اېتمس
انگه رحم أیله‌مس رحیم و کریم
(امیر علی‌شیر نوایی)
اگر تمہیں خدا سے رحم کی طمع ہو تو اوّلاً تمہیں مردُم پر رحم کرنے والا ہونا لازم ہے۔۔۔۔ جو بھی شخص کہ خَلق پر رحم نہیں کرتا، [خدائے] رحیم و کریم اُس پر رحم نہیں کرتا۔

Tengridin rahm agar tama' qilsang,
Avval o'lmoq keraksen elga rahim.
Har kishikim ulusqa rahm etmas,
Anga rahm aylamas rahimu karim.

 

[حسان خان]

مېنینگ مجنون‌لوغوم‌غه عشق و سودا گر اېرور باعث
ولېکن بو ایکی‌گه بیر پری پیکر اېرور باعث
(امیر علی‌شیر نوایی)
اگرچہ میری مجنونیت کے باعث عشق و سودا ہیں، لیکن اِن دونوں کا باعث ایک پری پیکر ہے۔

Mening majnunlug'umg'a ishqu savdo gar erur bois,
Valekin bu ikiga bir pari paykar erur bois.

 

[حسان خان]

نوایی جسمی‌نینگ ضعفی‌گه باعث بۉلدی بې‌دل‌لیق
ولې بې‌دل‌لیغین سۉرسنگ، انگه دل‌بر اېرور باعث
(امیر علی‌شیر نوایی)
'نوائی' کی کمزوریِ جسم کا باعث بے دِلی بنی ہے۔۔۔ لیکن اگر اُس کی بے دِلی کے بارے میں پوچھو تو اُس کا باعث دِلبر ہے۔

Navoiy jismining za'fig'a bois bo'ldi bedilliq,
Vale bedillig'in so'rsang, anga dilbar erur bois.