زہر پیالہ --- شفیع عقیل ؛ پنجابی نظماں اردو ترجمے نال
الف نظامی
لائبریرین
پہلی گَلّ
شفیع عقیل دِیاں شکلوں چھوٹیاں چھوٹیاں پنجابی نظماں ، وِچّوں بڑیاں ڈوہنگیاں نظماں نیں تے اوہناں دا کھلار پوری زندگی دا کھلار اے۔ اینے تھوڑے لفظاں وچ زندگی تے کائنات دے کسے نہ کسے بھید نوں کھولݨ دا ایہہ چج کسے کسے نوں آوندا اے۔ ہر زبان دی وڈی شاعری ویکھ لو، اوہی شاعری جیندی جاگدی مَنّی جاندی ے جس دے اک اک اکھر تے پوریاں کتاباں وی لکھیاں جان ، تد وی اینہاں اکھراں دے معنیاں تے مفہوماں دے نال پورا انصاف نہ ہو سکے۔ جاپانی شاعری دے ہائیکو ، ہندی شاعری دے دوہے ، اردو فارسی غزلاں دا اک اک شعر تے پنجابی بولیاں تے ڈھولے تے ماہیے اس شاعری دی کُجھ مثالاں نیں۔ شفیع عقیل دیاں پنجابی نظماں، پنجابی دوہڑے یا چار بیتے ورگی صورت رکھدیاں نیں پر ایہہ اینہاں توں وی مختصر نیں۔ ایہہ سمجھ لو جے شفیع عقیل اَپݨی ہر نظم وچ دوہڑے دا اک شعر کہندا اے پر اوس نوں چار ٹکڑیاں وچ اینے اچرج تے سوہنے ڈھب نال ونڈدا اے جے ایس دا اک اپݨا وکھرا تاثر ہوندا اے۔ لفظاں دا اختصار ایس نظم وچ اینی تفصیل بھر دیندا اے جے لمیاں لمیاں نظماں وی اینہاں نظماں دا مونہہ تکدیاں رہ جاندیاں نیں۔ شفیع عقیل نے ایہہ نِکّیاں نِکّیاں نظماں لکھ کے پنجابی شاعری وچ اک تجربہ کیتا تے میں سمجھدا ہاں جے اوس نے اپݨے ایس تجربے نوں پنجابی شاعری دی اِک منّی پرونّی صنف بنا دِتا اے۔ اک اجیہی صنف جس وچ انسانی دُکھاں سُکھاں ، اوڈیکاں تے منگاں ، جذبیاں تے خیالاں دا اظہار کُجھ ایس طراں ہوندا اے جیویں شاعر تہاڈے کنّاں دی جا تہاڈے دلاں وچ سرگوشیاں کر رہیا اے تے دِلاں وچ ہوݨ والیاں سرگوشیاں ، آدمی دے خون وچ گھل جاندیاں نیں۔ شفیع عقیل دِیاں ایہناں نظماں وچ ہور وی کِنّیاں خوبیاں نیں پر ایہہ اک اکلّی خوبی ای نے اوس نوں پنجابی دا اِک اجیہا شاعر منوا لیا اے جس توں آݨ والے زمانیاں دی پنجابی شاعری وی مثاثر ہووے گی۔
احمد ندیم قاسمی
شفیع عقیل دِیاں شکلوں چھوٹیاں چھوٹیاں پنجابی نظماں ، وِچّوں بڑیاں ڈوہنگیاں نظماں نیں تے اوہناں دا کھلار پوری زندگی دا کھلار اے۔ اینے تھوڑے لفظاں وچ زندگی تے کائنات دے کسے نہ کسے بھید نوں کھولݨ دا ایہہ چج کسے کسے نوں آوندا اے۔ ہر زبان دی وڈی شاعری ویکھ لو، اوہی شاعری جیندی جاگدی مَنّی جاندی ے جس دے اک اک اکھر تے پوریاں کتاباں وی لکھیاں جان ، تد وی اینہاں اکھراں دے معنیاں تے مفہوماں دے نال پورا انصاف نہ ہو سکے۔ جاپانی شاعری دے ہائیکو ، ہندی شاعری دے دوہے ، اردو فارسی غزلاں دا اک اک شعر تے پنجابی بولیاں تے ڈھولے تے ماہیے اس شاعری دی کُجھ مثالاں نیں۔ شفیع عقیل دیاں پنجابی نظماں، پنجابی دوہڑے یا چار بیتے ورگی صورت رکھدیاں نیں پر ایہہ اینہاں توں وی مختصر نیں۔ ایہہ سمجھ لو جے شفیع عقیل اَپݨی ہر نظم وچ دوہڑے دا اک شعر کہندا اے پر اوس نوں چار ٹکڑیاں وچ اینے اچرج تے سوہنے ڈھب نال ونڈدا اے جے ایس دا اک اپݨا وکھرا تاثر ہوندا اے۔ لفظاں دا اختصار ایس نظم وچ اینی تفصیل بھر دیندا اے جے لمیاں لمیاں نظماں وی اینہاں نظماں دا مونہہ تکدیاں رہ جاندیاں نیں۔ شفیع عقیل نے ایہہ نِکّیاں نِکّیاں نظماں لکھ کے پنجابی شاعری وچ اک تجربہ کیتا تے میں سمجھدا ہاں جے اوس نے اپݨے ایس تجربے نوں پنجابی شاعری دی اِک منّی پرونّی صنف بنا دِتا اے۔ اک اجیہی صنف جس وچ انسانی دُکھاں سُکھاں ، اوڈیکاں تے منگاں ، جذبیاں تے خیالاں دا اظہار کُجھ ایس طراں ہوندا اے جیویں شاعر تہاڈے کنّاں دی جا تہاڈے دلاں وچ سرگوشیاں کر رہیا اے تے دِلاں وچ ہوݨ والیاں سرگوشیاں ، آدمی دے خون وچ گھل جاندیاں نیں۔ شفیع عقیل دِیاں ایہناں نظماں وچ ہور وی کِنّیاں خوبیاں نیں پر ایہہ اک اکلّی خوبی ای نے اوس نوں پنجابی دا اِک اجیہا شاعر منوا لیا اے جس توں آݨ والے زمانیاں دی پنجابی شاعری وی مثاثر ہووے گی۔
احمد ندیم قاسمی
آخری تدوین:
الف نظامی
لائبریرین
چُپ دا موہرا
جُھوٹھ کہواں تے خوف خدا دا
جَندرے لا دے بُلّہاں
سچ آکھاں تے لوک نہ سُݨ دے
چُپ دا موہرا کھا لاں
خاموشی کا زہر
اگر میں جھوٹ بولتا ہوں تو خدا کا خوف
میرے لبوں پر تالے لگا دیتا ہے
اور اگر میں سچ بات کہتا ہوں تو لوگ نہیں سنتے
پھر کیوں نہ خاموشی کا زہر پی لوں؟
جُھوٹھ کہواں تے خوف خدا دا
جَندرے لا دے بُلّہاں
سچ آکھاں تے لوک نہ سُݨ دے
چُپ دا موہرا کھا لاں
خاموشی کا زہر
اگر میں جھوٹ بولتا ہوں تو خدا کا خوف
میرے لبوں پر تالے لگا دیتا ہے
اور اگر میں سچ بات کہتا ہوں تو لوگ نہیں سنتے
پھر کیوں نہ خاموشی کا زہر پی لوں؟
آخری تدوین:
سید عاطف علی
لائبریرین
کیا کفن پنجابی میں مونث استعمال ہوتا ہے،
یا یہ کفنی شاعرانہ انداز میں مقبول ہے؟
اگر یہ مراسلہ دھاگےکےتسلسل میں مخل ہو تو اسے کسی الگ دھاگے میں منتقل کروادیا جائے۔
الف نظامی
لائبریرین
سوچ دی کالک
ذہن تے دل وِچ سوچاں یاداں
کالک بݨ کے جَمِّیاں
ہجر دے اَگّ وِچ تانبا ہویا
فیر وی ایہہ نہ لتّھیاں
سوچ کی سیاہی
میرے ذہن میں سوچیں اور دل میں یادیں
سیاہی بن کر جم گئی ہیں
حالانکہ میں ہجر کی آگ میں تپ تپ کے تابنے کی طرح ہو گیا ہوں
لیکن یہ پھر بھی میرے ذہن اور دل سے نہیں اُتر سکیں
ذہن تے دل وِچ سوچاں یاداں
کالک بݨ کے جَمِّیاں
ہجر دے اَگّ وِچ تانبا ہویا
فیر وی ایہہ نہ لتّھیاں
سوچ کی سیاہی
میرے ذہن میں سوچیں اور دل میں یادیں
سیاہی بن کر جم گئی ہیں
حالانکہ میں ہجر کی آگ میں تپ تپ کے تابنے کی طرح ہو گیا ہوں
لیکن یہ پھر بھی میرے ذہن اور دل سے نہیں اُتر سکیں
آخری تدوین:
الف نظامی
لائبریرین
اِک دوجے دی چھانویں
جَد تک جَذبے سَدھراں جِیوَݨ
دونویں زندہ رہیئے
اِک دوجے دی چھانویں بہہ کے
آپݨے دُکھ سُکھ کہیئے
ایک دوسرے کی چھاوں میں
جب تک تیرے اور میرے دل میں جذبے اور امیدیں موجود ہیں
ہم دونوں زندہ رہیں
اور ایک دوسرے کی چھاوں میں بیٹھ کر
اسی طرح اپنے دُکھ سُکھ بیان کرتے رہیں
جَد تک جَذبے سَدھراں جِیوَݨ
دونویں زندہ رہیئے
اِک دوجے دی چھانویں بہہ کے
آپݨے دُکھ سُکھ کہیئے
ایک دوسرے کی چھاوں میں
جب تک تیرے اور میرے دل میں جذبے اور امیدیں موجود ہیں
ہم دونوں زندہ رہیں
اور ایک دوسرے کی چھاوں میں بیٹھ کر
اسی طرح اپنے دُکھ سُکھ بیان کرتے رہیں
آخری تدوین:
الف نظامی
لائبریرین
آخری تدوین:
الف نظامی
لائبریرین
سچ دا زہر
سچ دا زہر پیالہ لے کے
کَد تک کَلّیاں جیݨا
جُھوٹھ نگر وِچ تیرے باہجھوں
ہور کِسے نئیں پیݨا
سچ کا زہر
تُو سچ کے زہر کا پیالہ ہاتھ میں لے کر
کب تک اس طرح اکیلا جئے گا؟
جُھوٹ کے اس نگر میں تیرے سوا
اور کوئی اِسے نہیں پئے گا۔ سچ کا یہ زہر آخر تجھے ہی پینا پڑے گا۔
سچ دا زہر پیالہ لے کے
کَد تک کَلّیاں جیݨا
جُھوٹھ نگر وِچ تیرے باہجھوں
ہور کِسے نئیں پیݨا
سچ کا زہر
تُو سچ کے زہر کا پیالہ ہاتھ میں لے کر
کب تک اس طرح اکیلا جئے گا؟
جُھوٹ کے اس نگر میں تیرے سوا
اور کوئی اِسے نہیں پئے گا۔ سچ کا یہ زہر آخر تجھے ہی پینا پڑے گا۔
آخری تدوین:
الف نظامی
لائبریرین
وَیری سوچاں
آپݨے پَیروں گھَٹّ اُڈ اُڈ
مُونہہ سِر تے اِنج آیا
ناں تُوں دِسّیں ناں میں دِسّاں
سوچاں وَیر کمایاں
دشمن سوچیں
ہمارے اپنے پاوں کی گرد اُڑ اُڑ کر
منہ اور سر پر اس طرھ آ گری ہے کہ
نہ تُو دکھائی دے رہا ہے اور نہ میں نظر آ رہا ہوں
ہم دونوں سے ہماری سوچوں نے دشمنی کی ہے
آپݨے پَیروں گھَٹّ اُڈ اُڈ
مُونہہ سِر تے اِنج آیا
ناں تُوں دِسّیں ناں میں دِسّاں
سوچاں وَیر کمایاں
دشمن سوچیں
ہمارے اپنے پاوں کی گرد اُڑ اُڑ کر
منہ اور سر پر اس طرھ آ گری ہے کہ
نہ تُو دکھائی دے رہا ہے اور نہ میں نظر آ رہا ہوں
ہم دونوں سے ہماری سوچوں نے دشمنی کی ہے
آخری تدوین:
الف نظامی
لائبریرین
اخیرلی ملاقات
میں وی چُپ سَاں ، اوہ وی چُپ سی
ناں ہَسّے ناں روئے
ناں کُجھ پُچھیا ناں کُجھ دَسیا
وِچھڑ گئے فِر دوئے
آخری ملاقات
میں بھی خاموش تھا اور وہ بھی خاموش تھی
نہ ہم ہنسے اور نہ ہم روئے
ہم دونوں میں سے نہ کسی نے کچھ پوچھا اور نہ کسی نے کچھ بتایا
اور پھر دونوں جُدا ہو گئے
میں وی چُپ سَاں ، اوہ وی چُپ سی
ناں ہَسّے ناں روئے
ناں کُجھ پُچھیا ناں کُجھ دَسیا
وِچھڑ گئے فِر دوئے
آخری ملاقات
میں بھی خاموش تھا اور وہ بھی خاموش تھی
نہ ہم ہنسے اور نہ ہم روئے
ہم دونوں میں سے نہ کسی نے کچھ پوچھا اور نہ کسی نے کچھ بتایا
اور پھر دونوں جُدا ہو گئے
آخری تدوین:
الف نظامی
لائبریرین
راہوَاں
بَن وِچ جَد میں راہوَاں ویکھاں
رہ رہ دِل وچ سوچاں
شہراں کولوں ڈر کے آئیاں
یا خود راہواں بُھلیاں؟
راستے
جب میں جنگل میں پھیلے ہوئے راستے دیکھتا ہوں
تو رہ رہ کر دل میں سوچتا ہوں کہ
یہ راستے شہروں سے خوف زدہ ہو کر جنگل میں آ گئے ہیں
یا خود اپنی راہ بھول گئے ہیں؟
بَن وِچ جَد میں راہوَاں ویکھاں
رہ رہ دِل وچ سوچاں
شہراں کولوں ڈر کے آئیاں
یا خود راہواں بُھلیاں؟
راستے
جب میں جنگل میں پھیلے ہوئے راستے دیکھتا ہوں
تو رہ رہ کر دل میں سوچتا ہوں کہ
یہ راستے شہروں سے خوف زدہ ہو کر جنگل میں آ گئے ہیں
یا خود اپنی راہ بھول گئے ہیں؟
آخری تدوین: