پیر فضل گجراتی سکیاں بھیناں

[نیرنگ خیال]

سسی سوہنی سکیاں بھیناں برہوں دے گھر جائیاں
وکھّو وکھ نصیبےدونویں دُھروں لکھا لیائیاں
ایہدے ہتھوں دور بریتہ ، اوہدی تھلیں وَہانی
اوہ پانی نوں سکدی مر گئی ، ایہہ موئی وچ پانی
ایہہ پانی وچ غؤطے کھائے ، اوہ پئی پھکے ریتاں
لیکھ اوہدے وچ ہُسڑ گُمیں ، بھاگ ایہدے وچ سیتاں
باگاں دے وچ کھیڈدیاں نے ،جیہا کھاہدا موڑا
ایہدےپیش پئے سرکنڈے ، اوہدے اکّو روڑا
ٹُردیاں دونہاں نوں کس دِتّا بھیڑ بھڑتھی پوکھا
ایہہ گھڑے دا دھوکھا کھا گئی ، اوہ ٹلیاں دا دھوکھا
ایہدے راہ وچ بُلہن کچھاں مچھاں پان توائیاں
اوہدے راہ وچ ڈیناں بونے باشک ناگ بلائیاں
اوہدھر تتیاں لوواں وگّن ، ایہدھر ٹھنڈے جھولے
ایہنوں لہراں پیروں پُٹّن ، اوہنوں واورولے
اوہنوں کپر پالے لبھّے ، اوہنوں ظالم دھُپّاں
اوہدے حصّے وہن سیاپے ، ایہدے حصّے چُپّاں
ایہدے مونڈھے بانہواں دُکھّن ، اوہدے پیریں چھالے
اوہ وِچ تھل دے ڈابو لیندی ، ایہہ گرداب وِچالے
بھؤں بھؤں اوہدے چیتے آوے رات شراباں والی
مُڑ مُڑ پئی ستاوے ایہنوں یاد کباباں والی
پایا سُتیاں گھر اوہدے وچ دھاڑویاں نے دھاڑا
ایہنے جاگدیاں خود ہتھیں ، لیا سہیڑ پواڑا
اوہنے پینڈے جھاگے ، مارے ایہنے ہتھ پتھلّے
ایہنے ہتھیں چھاپاں پائیاں ، اوہنے پیریں چھلّے
جیہڑیاں ریجھاں نال چڑہائیاں ،سرے نہ چڑہیاں ونگاں
اوہنوں غیراں پٹ وگایا، ایہنوں ساکاں انگاں
اوہنے دامن لیراں کیتا ، سر دے وال اُکھیڑے
ایہدے سروں دوپٹّہ لاہیا پانی مار تھپیڑے
عشق نماز دونہاں نے نیتی جام محبت پیتا
ایہنے وضو چنہاں تے ، اوہنے تھلیں تیمم کیتا
اُڈدی کھُکھل دا وچ اکھاں اوہنے سرمہ پایا
ایہنے جھگ دریا دی لے کے مونہہ تے غازہ لایا
رل مل خاک اُڑائی اوہدی اودھر اُشتر باناں
ایدھر ایہدی بیڑی اُتّے گئیاں بیٹھ نناناں
ٹھلّاں بن کے وچ دریاویں اُٹھّن ایہدیاں ہُوکاں
صحراواں وچ نال ہنیری شوکن اوہدیاں کُوکاں
اِکّو جہے دونہاں دے متھّے وکھّو وکھ براتاں
اوہنُوں شِکر دوپہراں کھاہدا ، ایہنوں کالیاں راتاں
وکھّو وکھ مُریدنیاں نے ملے پِیر نیارے
ایہہ لگ گئی خِضر دے دامن ، اوہ الیاس چتارے
دونہاں تائیں وکھّو وکھرا دِتّا گیا تعلقہ
اوہ خُشکی دا حلقہ لے گئی ، ایہہ پانی دا حلقہ
وکھّو وکھرے رستے پئیاں ، اوڑک نُوں رل گئیاں
وچ دربار صدق دے دونویں ، فضل برابر رہیاں​

 

[تلمیذ]

پیر فضل گجراتی ہوراں دی اک بوہت اعلی نظم رلتی کیتی اے تساں، نین جی۔ بوہت مہربانی۔

اونہاں دی کتاب ’ٹکوراں‘ وچ ایہہ نظم اج توں کوئی پینتالی ورہے پہلوں پڑھی سی۔ اوودوں تے ایہدا بہتا حصہ سمجھ وچ نئیں سی آیا پر ہن وی بعضے اکھرا ں دا مطلب اُکا پلے نئیں پیا۔ ڈاہڈی سنگھنی پنجابی اے۔

 

[نیرنگ خیال]

پیر فضل گجراتی ہوراں دی اک بوہت اعلی نظم رلتی کیتی اے تساں، نین جی۔ بوہت مہربانی۔

اونہاں دی کتاب ’ٹکوراں‘ وچ ایہہ نظم اج توں کوئی پینتالی ورہے پہلوں پڑھی سی۔ اوودوں تے ایہدا بہتا حصہ سمجھ وچ نئیں سی آیا پر ہن وی بعضے اکھرا ں دا مطلب اُکا پلے نئیں پیا۔ ڈاہڈی سنگھنی پنجابی اے۔

سر جی میں تے تاں واسطے چھاپی سی کہ اکھراں دے مطلب پچھ لواں گا۔۔۔۔۔
اے ہسٹر گمیں کی چیز اے۔۔۔۔
محمد یعقوب آسی سر نوں واج مار کے دیکھ لیندے آں۔۔۔ اوہ کی کہیندے نیں۔۔۔

 

[ابن رضا]

سر جی میں تے تاں واسطے چھاپی سی کہ اکھراں دے مطلب پچھ لواں گا۔۔۔۔۔
اے ہسٹر گمیں کی چیز اے۔۔۔۔
محمد یعقوب آسی سر نوں واج مار کے دیکھ لیندے آں۔۔۔ اوہ کی کہیندے نیں۔۔۔

ڈھاڈی ودیا نظم اےجی۔
ہُسّڑ گمیں ۔۔۔۔مطلب شاید ایک ایسا موسم ہے جس میں حبس اور گرمی بہت ہو یا سانس لینا دشوار ہو جائے

 

[نیرنگ خیال]

ڈھاڈی ودیا نظم اےجی۔
ہُسّڑ گمیں ۔۔۔۔مطلب شاید ایک ایسا موسم ہے جس میں حبس اور گرمی بہت ہو

جنااب

 

[اوشو]

پیر فضل گجراتی جی کارمزاں نال بھریا سوہنا تے ودھیا کلام پڑھن دا موقع دتا جے۔ایہہ کلام اوہناں دی کتاب “ٹکوراں“ وچ شامل اے۔ پیر صاحب بارے رباعی دے بادشاہ ڈاکٹر فقیر مرحوم جی نے کہیا سی

فنِ شعر دے کول جواب جد کوئی اوہدی غزل تے میری رباعی دا نئیں
کیوں نئیں غزل پنجابی دا فضل حافظ ، تے فقیر میں عمر خیام کیوں نئیں

پیر صاحب بلا شک پنجابی دے حافظ شیرازی سن۔ اونہاں دی شاعری پنجابی ادب دا سرمایہ اے۔ میرے کول ٹکوراں دا نسخہ پیا اے۔ شاید اوس وچ اوکھے لفظاں دا مطلب وی لکھیا گیا اے۔ جے مطلب موجود ہوئے تے کوشش کراں گا ایتھے شیئر کرن دی۔
وسدے رہو نیرنگ خیال جی

 

[نیرنگ خیال]

پیر فضل گجراتی جی کارمزاں نال بھریا سوہنا تے ودھیا کلام پڑھن دا موقع دتا جے۔ایہہ کلام اوہناں دی کتاب “ٹکوراں“ وچ شامل اے۔ پیر صاحب بارے رباعی دے بادشاہ ڈاکٹر فقیر مرحوم جی نے کہیا سی

فنِ شعر دے کول جواب جد کوئی اوہدی غزل تے میری رباعی دا نئیں
کیوں نئیں غزل پنجابی دا فضل حافظ ، تے فقیر میں عمر خیام کیوں نئیں

پیر صاحب بلا شک پنجابی دے حافظ شیرازی سن۔ اونہاں دی شاعری پنجابی ادب دا سرمایہ اے۔ میرے کول ٹکوراں دا نسخہ پیا اے۔ شاید اوس وچ اوکھے لفظاں دا مطلب وی لکھیا گیا اے۔ جے مطلب موجود ہوئے تے کوشش کراں گا ایتھے شیئر کرن دی۔
وسدے رہو نیرنگ خیال جی

شکریہ ملک صاب۔۔۔۔ مطلباں واسطے اڈیک رئے گی۔

 

[تلمیذ]

ایہہ پانی وچ غؤطے کھائے ، اوہ پئی پھکے ریتاں
لیکھ اوہدے وچ ہُسڑ گُمیں ، بھاگ ایہدے وچ سیتاں

ہُسڑ گُمیں ۔ حبس، ہوا کی بندش (گُمّاں کی جمع گُمیں)
چیتاں ۔ چیت (چیتر) کی جمع یعنی ٹھنٖڈی رُت

 

[تلمیذ]

میرے کول ٹکوراں دا نسخہ پیا اے۔

ذرا اوہدے مُل تے وی دھیان پائیو۔ مینوں ڈاہڈا یاداے، جدوں ایہہ پہلی وار چھپی سی تے ایہدا مُل دو روپے سی۔

تے اج کل دی کتاباں دے مُل ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ؟

 

[نیرنگ خیال]

ذرا اوہدے مُل تے وی دھیان پائیو۔ مینوں ڈاہڈا یاداے، جدوں ایہہ پہلی وار چھپی سی تے ایہدا مُل دو روپے سی۔

تے اج کل دی کتاباں دے مُل ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ؟

تے سر جی۔۔۔ اوس دور اچ دو روپے ورتنا کیہڑا سوکھا سی۔۔۔۔

 

[ابن رضا]

تے سر جی۔۔۔ اوس دور اچ دو روپے ورتنا کیہڑا سوکھا سی۔۔۔۔

آہو جی دو روپے اچ لمبے لون والے توترواں دے کنے سارے شاپر وی آجاندے سن تے چورن دیاں ڈبیاں وی نالے کریم الے بسکٹ وی تے فیر وی کوئی تیلی پولی بچ ای جاندی سی

 

[محمد یعقوب آسی]

ذرا اوہدے مُل تے وی دھیان پائیو۔ مینوں ڈاہڈا یاداے، جدوں ایہہ پہلی وار چھپی سی تے ایہدا مُل دو روپے سی۔

تے اج کل دی کتاباں دے مُل ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ۔ ؟

تے سر جی۔۔۔ اوس دور اچ دو روپے ورتنا کیہڑا سوکھا سی۔۔۔۔

میں آپ مزدوری کیتی اے یارو ۔ دو روپے دیہاڑی سیانے یعنی جوان آدمی نوں دیندے سن، مینوں ڈیڑھ روپیہ ملدا سی۔ کلرک بادشاہ دی تنخواہ 55 روپے ہوندی سی۔ کتاب دا مل اج دے بھاء وچ کڈھ لئو، بابو دی اک دن دی تنخواہ (اج کل دے حساب وچ 350 روپے توں ودھ) بن دی اے۔ تے جے اناج دا حساب لاؤ تے کنک دا پکا بھاء سی دس روپے من: دو روپے دی اٹھ سیر کنک۔ اج دا اٹھ سیر آٹے دا مل کڈھ لئو:450 روپے۔

نتیجہ: حساباں وچ نہ پیا کرو۔

 

[محمد یعقوب آسی]

پیر ہوراں دے شعراں تے گل کرنی رہندی اے اجے ۔۔

 

[تلمیذ]

پیر ہوراں دے شعراں تے گل کرنی رہندی اے اجے ۔۔

اڈیکی آں، سرکار۔

 

[ابن رضا]

میں آپ مزدوری کیتی اے یارو ۔ دو روپے دیہاڑی سیانے یعنی جوان آدمی نوں دیندے سن، مینوں ڈیڑھ روپیہ ملدا سی۔ کلرک بادشاہ دی تنخواہ 55 روپے ہوندی سی۔ کتاب دا مل اج دے بھاء وچ کڈھ لئو، بابو دی اک دن دی تنخواہ (اج کل دے حساب وچ 350 روپے توں ودھ) بن دی اے۔ تے جے اناج دا حساب لاؤ تے کنک دا پکا بھاء سی دس روپے من: دو روپے دی اٹھ سیر کنک۔ اج دا اٹھ سیر آٹے دا مل کڈھ لئو:450 روپے۔
نتیجہ: حساباں وچ نہ پیا کرو۔

استاد جی تسی تے ہور منگائی کر چھڈی جے۔آٹا 45 توں 50 روپے کلو لبدا اے تے 8 سیر آٹا 400 دا لبدا اے۔ ہاں پر اج دے بابو دی دیہاڑ تے تساں مزدور نالوں وی کٹ دسی اے

 

[محمد یعقوب آسی]

استاد جی تسی تے ہور منگائی کر چھڈی جے۔آٹا 45 توں 50 روپے کلو لبدا اے تے 8 سیر آٹا 400 دا لبدا اے۔ ہاں پر اج دے بابو دی دیہاڑ تے تساں مزدور نالوں وی کٹ دسی اے

سانوں 60 روپے کلو لبھدا اے۔ لاہور دے بابو دی تنخواہ ٹیکسلے دے بابو توں ودھ ہوندی اے، ایتھے ہاؤس رینٹ الاؤنس بہت تھوڑا اے کنوینس الاؤنس ملدا ای نہیں۔ ہور بڑیاں گلاں نیں۔ اسبغول تے کچھ نہ پھرول، تے نہ کھچ بول۔ پرائویٹ ادارے بابو نوں کیہ دیندے نیں؟ نہ پچھو! دکھ ہووے گا۔ تسیں سبزیاں پھلاں دے بھاء سامنے رکھ لئو۔ کرائے ویکھ لئو۔ وغیرہ وغیرہ ۔۔
چاندی اودوں روپئے تولہ ہوندی سی، ہن کیہ بھاء اے۔ اک کتاب دا مل دو تولے چاندی کڈھ کے ویکھ لئو۔


کلرک دی تنخواہ: 6000 روپے مہینہ
راج مستری: 600 روپے دیہاڑی
راج مزدور: 400 روپے دیہاڑی
۔۔ بابو وچارا نرا بابو ای اے بس!!

 

[محمد یعقوب آسی]

نظم تے گل کراں گے، ہن بجلی جان والی اے ۔

 

[ابن رضا]

سانوں 60 روپے کلو لبھدا اے۔ لاہور دے بابو دی تنخواہ ٹیکسلے دے بابو توں ودھ ہوندی اے، ایتھے ہاؤس رینٹ الاؤنس بہت تھوڑا اے کنوینس الاؤنس ملدا ای نہیں۔ ہور بڑیاں گلاں نیں۔ اسبغول تے کچھ نہ پھرول، تے نہ کھچ بول۔ پرائویٹ ادارے بابو نوں کیہ دیندے نیں؟ نہ پچھو! دکھ ہووے گا۔

استاد جی ایتھے اسلام آباد پنڈی اچ تے ایہو جئی کوئی گل نئیں۔ مزدور وی چوکھی دیہاڑ پیا لیندا جے۔ گھٹ تو گھٹ 500 روپے تے چا پانی وکھرا۔ ساڈے اپنے پرائیویٹ دفتر اچ صفائی الے منڈے 10000 تو گھٹ نہیں لیندے۔ تے چھوٹا موٹا بابو وی 18 توں 20 ہزار دے نیڑے گیڑے لیندا اے۔ ہٹی تو آٹا ایتھے 45 روپے سیر میلدا اے تے چکی تو 50 روپے

 

[محمد یعقوب آسی]

اسیں کس رولے چ پے گئے آں ابن رضا صاحب۔
گل ٹری سی کتاب دے مل توں۔ اوس زمانے وچ جیہڑی کتاب دو روپے دی لبھدی سی، ہن پنج سو دی لبھ جائے تے برابر سمجھو، کیہ خیال اے۔

 

[ابن رضا]

اسیں کس رولے چ پے گئے آں @ابنِ رضا صاحب۔
گل ٹری سی کتاب دے مل توں۔ اوس زمانے وچ جیہڑ کتاب دو روپے دی لبھدی سی، ہن پنج سو دی لبھ جائے تے برابر سمجھو، کیہ خیال اے۔

جی جنابِ آسی صاب ۔ ہن کجھ گل جے تساں نظم دے بارے کرو تے کجھ سانوں وی سیکھن نوں مل جاوے گا۔