بابا بلھے شاہ میری بُکل دے وچ چور - بلھے شاہ

[فرخ منظور]

میری بُکل دے وچ چور
کہنوں کوک سناواں
میری بُکل دے وچ چور
چوری چوری نکل گیا
پیا جگت وچ شور
میری بُکل دے وچ چور
میری بُکل دے وچ چور
مسلمان سوّیاں توں ڈردے
ہندو ڈردے گور
دوویں ایس دے وچ مردے
ایہو دوہاں دی کھور
میری بُکل دے وچ چور
میری بُکل دے وچ چور
کتے رام داس کتے فتح محمد
ایہو قدیمی شور
مٹ گیا دوہاں دا جھگڑا
نکل پیا کوئی ہور
میری بُکل دے وچ چور
میری بُکل دے وچ چور
عرش منور بانگاں مِلیاں
سُنیاں تخت لہور
شاہ عنایت کُنڈیاں پائیاں
لُک چُھپ کھچدا ڈور
میری بُکل دے وچ چور
میری بُکل دے وچ چور

مُشکل لفظاں دے معنے

جگت۔دنیا، جہان
سویاں۔ ہندواں دیاں مڑھیاں، جتھے مُردے ساڑے جاندے نیں
گور۔ قبر
کھور۔ دُشمنی، کسے شے دے کھرن دا عمل
کُنڈیاں۔ ڈوراں، مچھی نوں پھڑن لئی کُنڈی ورتی جاندی ہے۔

 

[محمد وارث]

واہ بہت سوہنا تے من موہنا کلام اے، شکریہ جناب تہاڈا شیئر کرن لئی

 

[دھنک]

بہت خوب ،

 

[Champion_Pakistani]

واہ بہت خوب

 

[ملائکہ]

چنگی اے ہور دوڈی گل اے مینوں سمجھ آگئی اے

 

[فرخ منظور]

بوہت شکریہ بارش تے بارش توں بعد دھنک تے دھنک وچ چھپیا ہویا اِک ملائک جڑا کہ شاید ہُن ملائکہ بن چکی ہے تے شکر ہے ایس ملائکہ نوں کج سمجھ وی آناں شروع ہوگئی ہے -

 

[فرخ منظور]

میری بُکل دے وچ چور

میری بُکل دے وچ چور
کہنوں کوک سناواں
میری بُکل دے وچ چور
چوری چوری نکل گیا
پیا جگت وچ شور
میری بُکل دے وچ چور
میری بُکل دے وچ چور
مسلمان سوّیاں توں ڈردے
ہندو ڈردے گور
دوویں ایس دے وچ مردے
ایہو دوہاں دی کھور
میری بُکل دے وچ چور
میری بُکل دے وچ چور
کتے رام داس کتے فتح محمد
ایہو قدیمی شور
مٹ گیا دوہاں دا جھگڑا
نکل پیا کوئی ہور
میری بُکل دے وچ چور
میری بُکل دے وچ چور
عرش منور بانگاں مِلیاں
سُنیاں تخت لہور
شاہ عنایت کُنڈیاں پائیاں
لُک چُھپ کھچدا ڈور
میری بُکل دے وچ چور
میری بُکل دے وچ چور

مُشکل لفظاں دے معنے

جگت۔دنیا، جہان
سویاں۔ ہندواں دیاں مڑھیاں، جتھے مُردے ساڑے جاندے نیں
گور۔ قبر
کھور۔ دُشمنی، کسے شے دے کھرن دا عمل
کُنڈیاں۔ ڈوراں، مچھی نوں پھڑن لئی کُنڈی ورتی جاندی ہے۔

سدھا مطلب
میری بُکل وچ چور ہے
میں کِس نوں کوک کے دساں جو میری بُکل وچ چور ہے۔ ایہہ چوری چوری باہر نکل گیا تے جہان وچ رولا پے گیا
میری بُکل وچ چور ہے
مسلمان ہندواں دیاں مردے ساڑن والی تھاں توں ڈردے ہین تے مسلمان مسلماناں دیاں قبراں توں ڈردے ہین۔ ایہو دوہاں مذہباں دے لوک ایسے وچ مردے نیں تے آپو وچ دشمنی رکھدے ہین یا ایہہ اوہناں نوں اندروں کھور رہی ہے
میری بُکل وچ چور ہے
کتے اوس دا ناں رام داس ہے تے کتے فتح محمد ہے، ایہو پرانیاں ویلیاں توں رولا پے رہیا ہے، جد اہناں دوہاں دا جھگڑا مُک گیا تے وچوں کُجھ ہور نکل آیا۔
میری بُکل وچ چور ہے
عرش منور تے جیہڑیاں بانگاں ملیاں اوہ تخت لاہور وچ سنیاں۔ شاہ عنایت (لاہور وچ واس) نے مینوں کُنڈیاں پایاں ہویاں نیں تے لُک کے چھُپ کے ڈور کھچدا ہے

کھلارواں مطلب

بُکل اپنا آپ لکاون لئی، اپنا حُسن تے کوہج چھپاون لئی تے اپنے آپ نوں باہر دیاں ورودھی اثراں توں بچن لئی ماری جاندی ہے۔ بُکل وچ چوری دیاں تے پردے وچ رکھن والیاں شئیےں وی لُک جاندیاں ہین۔سو بُکل آپ سنبھال تے لکا دا پہناوا ہے۔

عام طور تے بُکل یا تے عورتاں ماردیاں ہین یاعام نتانے لوک جیہڑے بھیڑے موسم مطاق لباس نہیں پا سکدے۔ پھیر اوہ لوک وی بُکل توں کم لیندے ہین جیہڑے اپنے نوں کسے وجہ توں لکا رہے ہوندے ہیں جیویںگوریلے ڈاکو تے چور وغیرہ ۔ بُکل مارن والیاں ساریاں دھراں نوں ویکھو تے یا تے اوہ جنسی پکھ تے مدھولیاں ہویاں ہین، جیویں عورتاں، تے یا اوہ سماجی پکھ توں دبے ہوئے لوک ہین۔ پھیر اوہ لوک وی بُکل ورتدے ہین جو سماج دے ورتارے نوں مندے نہیں ہین جیویں چور ڈاکو (اوہ ذاتی مالکی دی اُچتا یا تقدس دی نفی کردے ہین) یا ورتارے نوں بدلنا چاہندے ہین جیویں سیاسی گوریلے۔

بکل دے چور دا عام مطلب گھر دا بھیدی لیا جاندا ہے، جیہڑا سن کُجھ جان دا ہے تے ایس لئی داء لگن تے چُپ کرکے چوری کر لیندا ہے۔ بُکل دا چور اوہ وی ہے اندر دے بھید جان دا تے اوہناں نوں باہر جاکے نشر کردیندا ہے۔ بُکل دے چور دی ایہہ وی خاصیت ہے جو اندر بڑا رس وس کے رہندا ہے تے اپنا وساہ بنا لیندا ہے، ایسے لئی اوہ ہر شے دا جانو ہو جاندا ہے۔ پر اوہ ہے چور، اوہ بُکل والے دی مالکی دی آدر نہیں کردا سگوں اوہدی نفی کردا ہے۔ ایسے لئی اوہ بُکل والے دی ذاتی مَل یا اوہدی مالکی نوں چوک وچ بھنڈ دیندا ہے، اوہ دوجیاں دی اوس وچ سانجھ کروا دیندا ہے۔

استھائی وچ جدوں بلھے شاہ بُکل دے چور دا رولا پاؤندے نیں تے کدی لگدا ہے اوہ بڑے جوکھم وچ پھسے ہوئے نیں تے کدی ایہہ جاپدا ہے جو اک شرارتی نیانا ہس ہس کے گلی وچ شور پا رہیا ہے جو ویکھو میری بُکل وچ اک چور جے (جیویں میں اک شُرلی لکائی ہوئی جے)۔

پر پہلے انترے دے کھلدیاں ہی اِک کوک سنیدی اے، جیس توں سُر لگدی ہے جو بُکل دا چور کوئی وڈھا پواڑا ہے یا پھیر کوئی نویں لبھی شے دا اعلان ہے۔ چور چوری چوری بُکل وچوں نکل تُریا ہے تے جہان وچ شور پے گیا ہے۔ ظاہر گل ہے بُکل دا چور نکل کے لوکاں دے ساہمنے آجاوے تے رولا تے پینا ہی ہوندا ہے۔ اوس اندر دے سب بھید جو باہر دس دینے ہوندے نیں۔ پر بُلھے شاہ دی بُکل دا چور ہے کیہ سی جیہڑا چوری چوری کھسک گیا ہے؟

بُکل دا چور اندر دا کچ وی ہو سکدا ہے جیہڑا بندہ جہان توں لکائی پھردا ہے پر اک دن اوہ کچ کسے نہ کسے طرحاں باہر نکل جاندا ہے تے جہان وچ بھنڈ دیندا ہے۔ بُکل دا چور اندر دے کچ دا پچھانن والا وی ہو سکدا ہے، اوہ روز بروز دی سماجی ہوندپچھے بندے دا اصل تے نرول رنگ وی ہو سکدا ہے، اوہ سماجی سوکھ لئی ساڈیاں رجھاں دی بُکل وچ لکیا ساڈا اصل وی تے ہو سکدا ہے۔پر بھانویںایہہ چور کچ دا لشکارا ہے یا اندر دے پک دا پرچھاواں، ایہہ بُکل والے نال رہندیاں وی اوس دا وفادار نہیں، اوس دی اپنی ذات دی مالکی نوں من دا کوئی نہیں تے اک دن چوری چوری نکل کے جگت وچ رولا پوا دیندا ہے۔ایسے لئی ایہہ کُوک کسے نوں سنائی ہی نہیں جا سکدی کیوں چور جو اپنی بُکل دا سی تے پھیر کوکیا کیس اگے جاوے؟

بُکل دا چور سماجی بنتر دے اندر دا کچ وی ہو سکدا ہے، جیہڑا صدیاں تیکر اندر دڑ وٹی رکھدا ہے تے پھیر اِک دن باہر نکل کے اوسے سماج نوں بھنڈنا تے اوس نوں ڈھاون دی آواز بن جاندا ہے۔ جیویںبُلھے شاہ دے ویلے وچ مغل بادشاہی دے اندر وسدا چور یا کچ سامنے آگیا سی تے اوس مغل دا ڈھین بن گیا سی۔ ایہہ کچ یا چور اکبر توں لے کے شاہجہان تیکر بُکل وچ سی چُپ بیٹھا سی، پھیر ایہہ اورنگ زیب دے ویلے تے چوری چوری باہر نکل تریا تے سو سالاں وچ مغل شاہی نوں جہان وچ بھنڈ کے اوس دی فیتی فیتی کر گیا سی۔

دوجے تے تریجے انترے وچ سانوں بُکل دے چور دا مُنہ مہاندرا دسنا شروع ہوندا ہے۔ ایہہ مسلماناں دے ہندوواں دیاں مڑھیاں توں ڈر تے ہندواں دے مسلماناں دی قبراں توں وچ نظر آؤندا ہے۔ عام طور تے مسلمان سمجھدے ہین جو ہندوواں دے مردے ساڑن دیاں تھاواں پکیاں ہوندیاں ہین، اوہ بد روحاں بن کے اوتھے ہی رہندیاں ہین تے مسلماناں نوں چمبڑ کے اوہناں نوں ہتھل کردیاں ہین تے کدے کدے جانوں مکا دیندیاں ہین تے ایہو گل ہی ہندو مسلمان قبرستاناں بارے سمجھدے ہوون گے۔ مطلب دوہیں اک دوجے دے مُریاں لوکاں کولوں ڈردے ہین۔

دوہاں دھراں دا اک دوجے دے مردیاں توں ڈرنا کڈا عجب تے ہوائی یا خیالی خوف ہے۔ بلھے شاہ دی ایس وچ ایہہ وی رمز ہے جو ہندو تے مسلمان وچار دھارا اک مردہ صورت وچ پئے ہوئے نیں تے اوہناں توں خوف اصلی نہیں خیالاں نال گھڑیا ہویا اے۔ پر دوہیں ایسے خیالی خوف وچ مردے رہندے ہین تے ایہو دوہاں دے ویر دا مُڈھ بن جاندا ہے۔ جے کھور کُھرنا دے معنیاں وچ ہے (جیویں ہاشم شاہ دی سسی وچ ہے ۔۔شالا ہوت بلوچ مرن کہیں لون طرحاں کُھر کُھر کے) تے ایس دا مطلب ہے جو ایہو آپسی خوف دوہاں نوں کھور کے مُکا رہیا ہے۔ ایہہ اک دوجے دا ڈر وی بُکل دا چور ہے جیہڑا اندر لُک کے بیٹھا ہویا ہے۔

تریجے انترے وچ گل ہور کُھل جاندی ہے۔ کتے اک ہی بندے دا ناں ہندواں والا رام داس سی تے کتے اوسے دا ناں فتح محمد سی۔اک عام بکلاں والے لوک ہین۔ اسیں پہلاں ذکر کیتا سی جو بُکل مارن والے عام نتانے تے سماج توں باہر دے لوک ہوندے نیں۔ اوہو ایتھے رام داس تے فتح محمد بن کے آئے نیں۔ دوہیں ناں عام طور تے لوکاں وچ اوہناں بندیاں دے ہین جنہاں لئی کوئی خطاب کوئی ودھا چڑھا نہیں۔ نہ اوہ ٹھاکر ذات کہوان والے ہین تے نہ ہی چوہدری خان تے بادشاہی لقباں والے ہین۔ اوہ عام لوکائی ہے۔

پر جدوں لوکائی دے اہناں بندیاں وچوں ناواں دا فرق مُک گیا تے ایہہ پتہ لگ گیا جو بندہ تے اک ہی ہے، تے پھیر وچوں کوئی ہور گل نکل آئی۔ایہہ اُنج ہی ہے جیویں مسلمان مردیاں تے ہندو مُردیاں دیاں تھاواں دے دو وکھرے وکھرے ناں ، سیوے تے قبرستان نیں۔پر اندر پئے تے سب مردے ہین جنہاں وچ کوئی فرق نہیں، مردے تے ایس فرق نوں نوں محسوس وی نہیں کردے جیویں جیوندے محسوس کردے نیں۔ ایس لئی ناواں دے ایہہ ہیر پھیر اصلی نہیں خیالی ہین۔ ورتارے دے اندر دے چور ہین تے جے چور باہر آجاوے تے ناواں دا فرق وی ننگا ہو جاوے تے پتہ لگے جو اصلی مسئلہ کیہ ہے۔

مطلب جے بندیاں نوں مذہباں دے ٹھپے وچوں کڈھ کے ویکھیا جاوے تے پتہ لگدا ہے جو رام داس تے فتح محمد دا اصل مسئلہ نہ تے اوہناں دے ناں ہین تے نہ ہی اوہناں دے مذہب۔ سگوں گل تے ایہہ ہے جو دوہیں کسے ہور چکی وچ پیسے جا رہے ہین تے دوہاں نوں اک ہی چکی وچ پیسیا جا رہیا ہے۔ دو ناواں ہیٹھ بندے نوں سماج نے اپنی بُکل وچ چور وانگ لکایا ہویا سی جیہڑا کدی باہر آجاندا ہے تے بندے اپنے آپ نوں سچی صورت وچ پچھانن لگ پیندے ہین۔

ایس بند وچ سانوں سکھ مت دی چڑھت وی دسی ہے، کیوں جو سکھ مت ہندومت تے اسلام دی نفی وچ اُسریا۔ اوس نے اک طرحاں رام داس تے فتح محمد دے جھگڑے نوں نبیڑن دا جتن کیتا۔ پر شاید بلھے شاہ ہوریں ایتھے ایہہ ٹوک وی مار رہے ہین جو جدوں ایہہ جھگڑا مُک گیا، سکھ مت دی چڑھت نظر آؤن لگ پئی تے جو ساہمنے آؤنا شروع ہویا اوہ اک نوں جھگڑا سی، اوہ وی رام داس تے فتح محمد دے روگاں دا علاج نہ کر سکیا۔ سو بلھے شاہ دی بُکل دا چور ایس نویں جھگڑے دا پچھانن وی ہے۔

اخیری انترے وچ عرش منور دیاں بانگاں تخت لہور وچ سنیاں گیاں ہین۔ وچار دھارا دی نویں پدھر وی ہو سکدی ہے جیہڑی کہ تخت لہور وچ سنی گئی۔ کیہ ایہہ بانگ تخت لہور دے مُکا دا سنیہا ہے جیہڑا بلھے شاہ دے ساہمنے ہو رہیا سی؟ اک نویں نظام دی نینہ دے بنن دا اعلان ہے جیہڑی سکھ مت ہیٹھاں اُسر رہی سی؟

اک گل نتردی ہے جو ایہہ اک نویں وچار دھار دا شروع ہے جیہڑی شاہ عنایت راہیں اگے ودھ رہی ہے۔ ایس وچار دھار نے بلھے شاہ نوں ایس دی کُنڈی پالئی۔ ہُن ایہہ وچار دھارا بلھے شاہ د ی حیاتی دے ہر پکھ نوں کھچ ماردی ہے۔ ایہہ کھچ لک چھپ کے آؤندی ہے ، مطلب حیاتی دے اوہناں پکھاں تے وی ایس وچار دھارا دی پہنچ ہو جاندی ہے جیہڑے عام طور تے اکھاں توں اوہلے رہندے نیں۔ پر شاہ عنایت اندر بیہہ گیا ہے چانن بن کے تے اوہ لکیاں پکھاں نوں چانن کردا ہے۔

تشریح: ڈاکٹر منظور اعجاز

بشکریہ: وچار ڈاٹ کوم

 

[تلمیذ]

واقعی ؕ'بکل' تے 'چور' دو وڈے وسیع المعنی استعارے نیں۔ جنہاں نوں ڈاکٹر صاحب نے بوہت کھلا رکے دسیا اے۔
فرخ منظور صاحب، رلتی کرن لئی شکریہ

 

[فرخ منظور]

واقعی ؕ'بکل' تے 'چور' دو وڈے وسیع المعنی استعارے نیں۔ جنہاں نوں ڈاکٹر صاحب نے بوہت کھلا رکے دسیا اے۔
فرخ منظور صاحب، رلتی کرن لئی شکریہ

بڑی عنایت تلمیذ صاحب!