پنجابی اہلِ زبان سے ایک سوال: لفظ "میزبان" کا لفظی ترجمہ درکار ہے

[فاتح]

۔۔۔

 

[شیر]

لفظ "میزبان" کا لفظی ترجمہ ھے " پرونڑںیں دار"
اوہو کل جلعے دار صاحب،تھانڑیں دا رصاحب، لمبڑ دار صاحب، جمعدار اتے تہاڈے گاھر دے پہرے دار نيں تہاڈے پرونڑںیں ، تے تساں اونہاں دا ھوڑیا ٹکر ، تے تسیں ھوئے ایناں دے پرونڑںیں دار صاحب

 

[فرخ منظور]

میرے خیال وچ سب توں بہتر مجمان ہے کیونکہ اک وڈے شاعر شاہ حسین نے اپنی شاعری وچ استعمال کیتا اے۔
متراں دی مجمانی خاطر دل دا لوہو چھانی دا
کڈ کلیجہ کیتا بیڑے سو بھی ہیں نہ لائق تیرے
ہور توفیق نہیں کجھ میرے اِک کٹورا پانی دا
سیج سُتّی نینیں نیند نہ آوے، ظالم برہوں آن ستاوے
لِکھاں کتاب، بھیجا در تیرے، دل دا حرف پچھانی دا
راتیں درد دیہیں در ماتی، ہن نیناں دی لائی آکاتی
کدی تے موڑ لے پاوو جھاتی، ویکھو حال نمانی دا
جیویں بھاویے، تیویں کرپیارا، ایہناں لگیاں دا پنتھ نیارا
راتیں دیہیں دھیان تمھارا، جیوں بھاوے تیوں تاری دا
تیرے کارن میں پھراں آزادی، جنگل ڈھونڈیا میں پیر پیادی
رو رو نین کرن فریادی، کیہا دوش نمانی دا
دُکھاں سُولاں رَل ایکا کیتا، نہ کوئی سوہرا، نہ کوئی پیکا
آس رہی ہُن تیری ایکا، پلا پکڑ ایانی دا
کہے حسین فقیر کراری، درد ونداں دی چال نیاری
ایہا دیدن میں تن بھاری، اگے سچ پچھانی دا

 

[hiru]

مئزبان

سوال تے کافی پہلے کیتا گیا سی پر میرا پھیرا ادھر ہن لگیا تے میں سوچیا میں میزبان دی پنجابی لکھ دیاں ، میزبان نوں پنجابی وچ “ پروہن چار یا پراہنا چاری “ کیہندے ہن۔ یاد رہوے کہ پِرُوہنا نوں دونوں طرحاں بولیا جاندا ہے مطلب ہے کہ ن اک نکتے نال وی تے دو نکتیاں نال وی۔

 

[محمد یعقوب آسی]

وزیر آباد دے دوالے دے پنڈاں وچ اک لفظ ”آدر بھان“ (میزبان دے معنیاں وچ) عام ورتوں وچ آ رہیا اے۔ ”آدر بھا“ (میزبانی)۔ سنن وچ آیا سی ایہ لفظ کسے پنجابی فلم دے مکالمیاں وچ وی ورتیا گیا اے۔
حلقہ تخلیق ادب ٹیکسلا دے اک پنجابی اجلاس دی روداد لکھدیاں ایہ لفظ ورتے نیں، تے ایہدے تے کوئی اعتراض میرے تیکر نہیں اپڑیا۔ اجلاس دے پکھ نال :: پردھان (صدر)، آدربھان (سکرٹری)۔
اگر سجناں دی مرضی ایہنوں قبول کرن یا نہ کرن۔

 

[محمد یعقوب آسی]

اتلے پیغام وچ اگر دی تھاں اگے پڑھیا جاوے:۔

اگے سجناں دی مرضی ایہنوں قبول کرن یا نہ کرن۔

 

[محمد یعقوب آسی]

کسی دوست نے میزبان کے پنجابی متبادل لفظ ”مجمان“ بتایا تھا اور سند کے طور پر شاہ حسین کا حوالہ دیا تھا۔ شاہ حسین کی ایک کافی دیکھئے گا:۔
(92)

گھڑی اِک دے مجمان مُسافر، پئیاں تاں رہسن جائیں
کوٹاں دے سکدار سنیندے' اکھیں دِسدے ناہیں
چھوڑ تکبر،پکڑ حلیمی، کو کہیں دا ناہیں
کہے حسین فقیر نمانا، ھر دم سائیں سائیں

اوکھے لفظاں دے معنے

مجمان: پروہنا
کوٹاں: قلعیاں
سکدار: حاکم
دسدے ناہیں:نظر نہیں آوندے
”گھڑی اِک دے مجمان مُسافر، پئیاں تاں رہسن جائیں“
اس میں مجمان کا ترجمہ میزبان نہیں بلکہ پروہنا یعنی مہمان لکھا ہے اور کافی میں اس لفظ کا سیاق و سباق بھی یہی بتاتا ہے۔ (مسافر تو ایک گھڑی کے مہمان ہیں ۔۔۔ )
واضح رہے کہ اسی معنی میں یہ لفظ ٹیکسلا اور گرد و نواح میں بولا جاتا ہے۔ مجمان بھی اور مزمان بھی۔ سو میرا یہ مؤقف مضبوط ہوتا ہے کہ مجمان اور مزمان کا معنٰی مہمان ہے نہ کہ میزبان۔

 

[محمد یعقوب آسی]

شاہ حسین کی ایک اور کافی سے پہلی تین لائینیں نقل کر رہا ہوں۔

متراں دی مجمانی کارن دل دا لو ہوچھانی دا
کڈ کلیجہ کیتا بیرے' سو بھی ہیں نالائق تیرے
ہور توفیق نہیں کجھ میرے' اِک کٹورا پانی دا

یہاں لفظ ”مجمانی“ کو ”میزبانی“ کا پنجابی متبادل گمان کیا جا سکتا ہے۔ اور نتیجتاً میزبان کا ترجمہ مجمان سمجھا جا سکتا ہے۔ سو، عرض کرتا چلوں کہ یہاں لفظ ”مجمانی“ پنجابی کے ایک اور لفظ ”مہمانی“ یا مہمان داری کے معانی میں مستعمل ہے نہ کہ مہمان بننے کے معانی میں۔ جیسے عربی میں ”ضیف“ مہمان کو کہتے ہیں، اور اس نسبت سے مہمان داری کو ”ضیافت“ کہا جاتا ہے۔

بہت شکریہ آپ سب کا۔

 

[فرخ منظور]

درست فرمایا آسی صاحب۔ میرا دھیان اس طرف بعد میں گیا کہ مجمانی تو دراصل مہمان نوازی کا متبادل ہے نہ کہ میزبانی کا متبادل۔

 

[محمد یعقوب آسی]

فاتح الدین بشیر صاحب اس ضمن میں لکھ چکے ہیں:۔
”اب تک لفظ میزبان کے لیے تجویز کیے گئے تمام پنجابی الفاظ کی فہرست ذیل میں درج ہے:
میزبان
مزمان
مجمان
گھر والا
آگو ہتھ
اُڈیکن ہار
پروہن گیر
آدر بھان“

اور میں پہلے عرض کر چکا ہوں:۔
”وزیر آباد دے دوالے دے پنڈاں وچ اک لفظ ”آدر بھان“ (میزبان دے معنیاں وچ) عام ورتوں وچ آ رہیا اے۔ ”آدر بھا“ (میزبانی)۔ سنن وچ آیا سی ایہ لفظ کسے پنجابی فلم دے مکالمیاں وچ وی ورتیا گیا اے۔
حلقہ تخلیق ادب ٹیکسلا دے اک پنجابی اجلاس دی روداد لکھدیاں ایہ لفظ ورتے نیں، تے ایہدے تے کوئی اعتراض میرے تیکر نہیں اپڑیا۔ اجلاس دے پکھ نال :: پردھان (صدر)، آدربھان (سکرٹری)۔
اگر سجناں دی مرضی ایہنوں قبول کرن یا نہ کرن۔“


آپ کی توجہ کے لئے ممنون ہوں جناب فرخ منظور صاحب۔

 

[محمد یعقوب آسی]

سو، میری رائے میں اگر خالص پنجابی لفظ درکار ہے تو
آدربھان ۔۔۔۔ (معنی میزبان) ۔۔۔۔ اور ۔۔۔۔۔ آدربھا (میزبانی) ۔۔۔ کو قبول کیا جائے۔
بصورتِ دیگر لفظ ”میزبان“ کو اپنا لینے میں بھی کوئی قباحت نہیں۔
لفظ ”پروہن گیر“ اور اسم حاصل مصدر ”پروہن گیری“ میں بھی کوئی ہرج نہیں۔

باریکیوں میں جانے کی ضرورت کب پڑتی ہے، آپ خوب جانتے ہیں۔ عربی قواعد میں ”ضَیف“ یعنی مہمان کے مقابل لفظ ”مُضِیف“ یعنی میزبان بنتا ہے۔

والسلام
محمد یعقوب آسی

 

[تہذیب]

شکر ہے مینوں پنجابی گھٹ گھٹ آؤندی اے۔ پر بھلا ہوؤے تساں سباں دا، ہون جے مینوں کسی پنجابی دے گھر مہمان بنن دا موقعہ ملیا تو اودے کولوں ایہہ سوال پچھ کے میں نے اس نوں پسوڑی پاء دینی ہے

 

[hiru]

سوال پائے نوں تے کافی چِر ہو چکا جے ۔ پر میرے راہ وچ اج آیا ہے ۔ تے میں سوچ وچ ہیں کہ اسی اپنی ماں بولی نوں کیوں بُھل جانے آں، ایک آسان جیا لفظ نہیں آندا ، پر قصور وی ساڈا نہیں کیوں جے کسی سکول وچ تے پڑھان دا اسی کدے سوچیا وی نہیں۔ چلو اسی کلے کی کر سکدے ہیں چپ کر کے دَڑ وٹ جاؤ، پر ٹھہرو جانا نہ میں دساں پنجابی وچ میزبان نوں ” پروہن چار ، پراہن چار“ کہندے ہن، اتے اک ہور وی ہے جے ”سنیاں“۔

 

[شاہنواز عامر]

کہڑی گل وچ پے گئوں جی تسی لوگ وی کوئی مقصد والی گال وی کرلو

 

[شمشاد]

تہانوں ایدے وچ کہڑی گل بے مقصد لگی اے؟

 

[شاہنواز عامر]

یارون پنجاب دی تاریخ دے گال کرو پنجابی اخبارات تے گال کرہ پنجابی علاقیاں دی تاریخ دے گال کرو تے پنجابی زبان تے فروغ دی گال کرو

 

[شمشاد]

تے اے وی تے اونہاں نے پنجابی دا لفظ ای پُچھیا اے۔

 

[شاہنواز عامر]

نئیں جی اصل وچ گال اے ہے کہ اج دا پنجابی کتھے کھڑا ہے کنا ترقی ے یافتہ اے تے کنا کنے پنجابی ادب دی خدمت کتی اے اس بارے وچ گال بات کتی جاطے تے زیادہ چنگاہ ہوے گا

 

[شمشاد]

اے پنجابی نوں چھڈو تے پاکستانی دی گل کرو۔

 

[فاتح]

۔۔۔