متفرق ترکی ابیات و اشعار

[ارسلان بای]

شعرلر نغمه‌لر اېشېقلا دۏلو
بیلدیگیم هر شیرین ناغېل اېشېق‌دېر
بشرین یۏلودور اېشېغېن یۏلو
دۆشۆنجه اېشېق‌دېر، عاغېل (عقل) اېشېق‌دېر

فکرت صادق

 

[ارسلان بای]

آدم آتا بهشتده‌کی آلمانې،
دردیگیندن درمه‌سه‌یدی یئی ایدی۔
فلک منه بو دۆنیایې، بو جانې،
وئردیگیندن وئرمه‌سه‌یدی یئی ایدی۔

فکرت صادق

 

[اریب آغا ناشناس]

Bir yay qaş оxundan sоnra əyildi.
B

اس کا تجزیہ کردیں لطفاً

 

[حسان خان]

اس کا تجزیہ کردیں لطفاً

بیر = ایک
یای = کمان
قاش = ابرو
یای قاش = کمان [جیسی] ابرو
اۏخ = تیر
یای قاش اۏخو = کمان [جیسی] ابرو کا تیر
یای قاش اۏخوندان = کمان [جیسی] ابرو کے تیر سے
سۏنرا = بعد، بعد میں،
-دان سۏنرا = کے بعد، پس از
یای قاش اۏخوندان سۏنرا = کمان [جیسی] ابرو کے تیر کے بعد
اڲیلمک = خَم ہونا، جُھکنا
اڲیلدی = خَم ہو گیا، جُھک گیا

 

[حسان خان]

سن گُلۆڭ دردییله بیلمه‌ز حالینی بن بُلبُلۆڭ
خارِ غم‌دا غُنجه گیبی یۆره‌گی قان اۏلمایان
(ابنِ کمال)
خارِ غم میں جس شخص کا دل غُنچے کی طرح خون نہ ہوا ہو، وہ تم [جیسے] گُل کے درد سے مجھ [جیسے] بُلبُل کا حال [کیا ہوا ہے] نہیں سمجھے گا۔

Sen gülüñ derdiyle bilmez hâlini ben bülbülüñ
Hâr-i ġamda gonca gibi yüregi kan olmayan

 

[حسان خان]

سُنبُل و گُل بۆتکۆسی‌دۆر تۏپراغېم‌دېن بی‌گُمان
زُلف و یۆزۆڭ حسرتېندا چون که قېلغوم‌دور وفات
(گدائی)
میری خاک سے یقیناً سُنبُل و گُل اُگیں گے
چونکہ/جس وقت کہ میں تمہاری زُلف و چہرہ کی حسرت میں وفات کروں گا

sünbül ü gül bütküsidür topragımdın begümān
zülf ü yüzüng hasratında çun ki kılgumdur vefāt

× مندرجۂ بالا بیت چغتائی تُرکی میں ہے۔

 

[حسان خان]

اوّلین تُرکی مثنوی 'قوتادغو بیلیگ' سے ایک بیت:
مئنی آردې دۆنیا اۏقېدې سئوه
کؤڭۆل بئردیم ائرسه ایریکتی ایوه
(یوسف خاصّ حاجِب)
دُنیا نے مجھ کو فریب دیا؛ محبّت کے ساتھ [مجھ کو] اپنے نزد بُلایا۔۔۔ میں نے اُس کو دل دے دیا، [لیکن وہ مجھ سے] جلد بیزار ہو گئی۔

Meni ardı dünyâ okıdı seve,
köŋül berdim erse irikti ive

× مندرجۂ بالا بیت قدیم قاراخانی تُرکی میں ہے۔

 

[حسان خان]

اوّلین تُرکی مثنوی 'قوتادغو بیلیگ' سے ایک بیت:
نه یاولاق نئڭ اۏل بو اؤلۆم تارماقې
نه یاولاق ائرۆر بو کیشیگ اورماقې
(یوسف خاصّ حاجِب)
یہ موت کا پنجہ کس قدر بد چیز ہے۔۔۔ اُس کی انسان پر ضربت کس قدر بد ہوتی ہے۔

Ne yavlak neŋ ol bu ölüm tarmakı,
ne yavlak erür bu kişig urmakı

× مندرجۂ بالا بیت قدیم قاراخانی تُرکی میں ہے۔

 

[حسان خان]

اوّلین تُرکی مثنوی 'قوتادغو بیلیگ' سے ایک بیت:
ایتیگ‌لیگ سرایېغ بوزوغ‌لې اؤلۆم
قاموغ یومغې‌لارېغ ساچېغ‌لې اؤلۆم
(یوسف خاصّ حاجِب)
آراستہ و معمور سرائے کو ویرانے میں تبدیل کرنے والی چیز موت ہے۔۔۔ تمام جمعیتوں کو بے ترتیب و درہم برہم کرنے والی چیز موت ہے۔

İtiglig sarâyığ buzuğlı ölüm,
kamuğ yumğılarığ saçığlı ölüm

× مندرجۂ بالا بیت قدیم قاراخانی تُرکی میں ہے۔

 

[حسان خان]

لشکرِ اسلام‌نی چېکسم قیزیل بۉرک اوستینه
بۉلغوسی یاور مدینه کِشوَری‌دین شول حبیب
(شیبانی خان)
اگر/جب میں [قیادت کرتے ہوئے] لشکرِ اسلام کو قِزِلباشوں پر [حملے کے لیے] لے جاؤں تو مُلکِ مدینہ سے وہ حبیب [یقیناً میری] یاوری کرے گا۔
× 'حبیب' سے حضرتِ رسول (ص) مُراد ہیں۔

اُزبکستان کے لاطینی رسم الخط میں:
Lashkari islomni cheksam qizil bo'rk ustina
Bo'lg'usi yovar Madina kishvaridin shul Habib

جمہوریۂ آذربائجان کے لاطینی رسم الخط میں:
Ləşkəri-İslamnı çəksəm qızıl börk üstinə
Bolğusi yavər Mədinə kişvəridin şol Həbib

× مندرجۂ بالا بیت چغتائی تُرکی میں ہے۔

 

[حسان خان]

جگرخون کِشوَری‌دین آیروسان، ای گُل، ولی بیل کیم
گُله قالماز طراوت‌لیغ چۆ دۆشدۆ خاردین آیرو
(نعمت‌الله کِشوَری)
اے گُل! تم جگر خوں 'کِشوَری' سے جدا ہو، لیکن جان لو کہ گُل جب خار سے جدا ہو جائے تو اُس میں طراوت باقی نہیں رہتی۔

Cigərxun Kişvəridin ayrusan, ey gül, vəli bil kim,
Gülə qalmaz təravətliğ çü düşdü xardin ayru.

 

[حسان خان]

شعرلر نغمه‌لر اېشېقلا دۏلو
بیلدیگیم هر شیرین ناغېل اېشېق‌دېر
بشرین یۏلودور اېشېغېن یۏلو
دۆشۆنجه اېشېق‌دېر، عاغېل (عقل) اېشېق‌دېر

فکرت صادق

ترجمہ:
اشعار اور نغمے روشنی سے پُر ہیں
میرے علم میں موجود تمام شیریں داستانیں روشنی ہیں
نوعِ بشر کی راہ ہے، روشنی کی راہ
فکر روشنی ہے، عقل روشنی ہے

Şeirlər, nəğmələr işıqla dolu,
Bildiyim hər şirin nağıl işıqdır.
Bəşərin yoludur, işığın yolu,
Düşüncə işıqdır, ağıl işıqdır.

 

[حسان خان]

آدم آتا بهشتده‌کی آلمانې،
دردیگیندن درمه‌سه‌یدی یئی ایدی۔
فلک منه بو دۆنیایې، بو جانې،
وئردیگیندن وئرمه‌سه‌یدی یئی ایدی۔

فکرت صادق

«دردیڲیندن درمه‌سه‌یدی» و «وئردیڲیندن وئرمه‌سه‌یدی»نین نه معناسې وار؟

 

[حسان خان]

دعائیہ بند:
سن ای اولو تانرېم، ای قیبله‌گاهېم!
ای نورلو گۆنشین، نورلو صاباحېم!
ای منی یارادان، اۏ تک آللاهېم،
من‌دن خۏش گۆن‌لری سن اسیرگه‌مه.
(گُلخانی پناه)
اے میرے عالی خُدا، اے میری قبلہ گاہ!
اے پُرنور خورشید کی، میری پُرنور صُبح!
اے مجھ کو خَلق کرنے والے، اے میرے واحد اللہ!
تم مجھ سے ایّامِ خوب و خوش کو دُور مت رکھنا

Sən ey Ulu Tanrım, ey Qibləgahım!
Ey nurlu Günəşin, nurlu sabahım!
Ey məni Yaradan, o Tək Allahım,
Məndən xoş günləri sən əsirgəmə.

 

[حسان خان]

خانقاه اهلی‌غه آیتدیم: «الوداع، ای صۉفی‌لر»
دَیره کیردیم، رندلیق‌نی اېمدی قیلغوم ابتدا
(دل‌شاد برنا)
میں نے اہلِ خانقاہ سے کہا: «الوداع، اے صُوفیو!»
میں دَیر میں داخل ہوا [ہوں]، اب میں رِندی شروع کروں گا

× 'دَیر' بنیادی طور پر مسیحی راہبوں کی اقامت گاہ و عبادت گاہ کو کہتے ہیں، لیکن بیتِ ہٰذا میں یہ لفظ میکدے کے معنی میں استعمال ہوا ہے۔

Xonaqoh ahlig’a aytdim: “Alvido, ey so’filar”,
Dayra kirdim, rindliqni emdi qilg’um ibtido.

× مندرجۂ بالا بیت چغتائی تُرکی میں ہے۔

 

[ارسلان بای]

«دردیڲیندن درمه‌سه‌یدی» و «وئردیڲیندن وئرمه‌سه‌یدی»نین نه معناسې وار؟

از (در مقایسه با) چیدنش اگر نمی چید، از (در مقایسه با) دادنش اگر نمی داد

 

[حسان خان]

آدم آتا بهشتده‌کی آلمانې،
دردیگیندن درمه‌سه‌یدی یئی ایدی۔
فلک منه بو دۆنیایې، بو جانې،
وئردیگیندن وئرمه‌سه‌یدی یئی ایدی۔

فکرت صادق

ترجمہ:
پدر آدم نے بہشت کے سیب کو چُننے کی بجائے اگر نہ چُنا ہوتا تو بہتر ہوتا۔۔۔ فلک نے مجھ کو یہ دنیا اور یہ جان دینے کی بجائے اگر نہ دی ہوتی تو بہتر ہوتا۔

Adam ata behiştdəki almanı
Dərdiyindən dərməsəydi yey idi
Fələk mənə bu dünyayı, bu canı
Verdiyindən verməsəydi yey idi

 

[حسان خان]

گؤرمک‌له ایش تام اۏلماز،
هر کس‌ده ایلهام اۏلماز،
ائل - هامې شئعیر یازېر،
هر یازان خه‌ییام اۏلماز.
(فِکرت صادق)
دیکھنے سے کام مُکمّل نہیں ہوتا
ہر کسی میں تحریک و اشتیاق نہیں ہوتا
تمام مردُم شاعری لکھتے ہیں
[لیکن] ہر لکھنے والا خیّام نہیں ہوتا

Görməklə iş tam olmaz,
Hər kəsdə ilham olmaz,
El - hamı şeir yazır,
Hər yazan Xəyyam olmaz.

 

[حسان خان]

بو سیررِ مۆبهمی بیر آللاه آچار،
من عاجیز بنده‌یم، آچا بیلمه‌رم.
دۆنیالار آراسې یالنېز روح آچار،
من هله اینسانام، اوچا بیلمه‌رم.
(فِکرت صادق)
اِس رازِ مُبہم کو خدائے واحد کھولے گا،
میں عاجز بندہ ہوں، میں نہیں کھول سکتا۔
دُنیاؤں کے درمیان صرف روح پرواز کرتی ہے،
میں ہنوز انسان ہوں، میں پرواز نہیں کر سکتا۔

Bu sirri-mübhəmi bir Allah açar,
Mən aciz bəndəyəm, aça bilmərəm.
Dünyalararası yalnız ruh uçar,
Mən hələ insanam, uça bilmərəm.

 

[حسان خان]

بیزدن اوول‌کی‌لر یازېب پایېزدان،
یازاجاقلار بیزدن سۏنرا‌کې‌لار دا.
چۆنکی هر شاعیرین باشقا پایېزې،
هر تزه پایېزېن اؤز حۆسنۆ واردېر.
(فِکرت صادق)
ہم سے قبل والوں نے [بھی] خزاں کے بارے میں لکھا ہے،
ہمارے بعد والے بھی [خزاں کے بارے میں] لکھیں گے۔
کیونکہ ہر شاعر کی [ایک] دیگر خزاں [ہوتی ہے]،
[اور] ہر تازہ خزاں کا [ایک] اپنا [مخصوص] حُسن ہے۔

Bizdən əvvəlkilər yazıb payızdan,
Yazacaqlar bizdən sonrakılar da.
Çünki hər şairin başqa payızı,
Hər təzə payızın öz hüsnü vardır.