پنجابی زبان دے حروف تہجی

[shoaibnawaz]

میرے سجڑوں تے مترو!
میری آپڑیں زبان پنجابی اے لیکن مینوں پنجابی لکھدیاں ہوياں کا فی مشکلات دا سامڑاں کرنا پیندا اے۔
پنجابی دے حوالے نال میری ذہن دے وچ اک گل اے جیدے تے سانوں سوچ وچار کرن دی ضرورت اے۔
انڈیا وچ پنجابی گرمکھی رسم الخط وچ لکھی جاندی اے جبکہ سانوں اردو دا سہارا لینڑاں پیندا اے۔ میرے خیال چے اردو دے حروف پنجابی دے تلفظ نوں بیان کرن لئی نا کافی نے۔ مثلا میں اتے اک لفظ لکھیا اے "لینڑاں" یعنی "لینا"۔
اگر میں ایس لفظ دے ہجے کراں تے اے کجھ ایویں ہوئے گا (ل + ی + ں + ڑ + ا + ں) ایتھے تسی غور کرو تے تانوں محسوس ہوئے گا کہ 'ں' تے 'ڑ' مل کے اک نویں آواز منگدے نے۔ جیڑی اردو دے وس وچ نیں۔ ایس لئی مینوں لگیا کہ سانوں آپڑیں زبان تے تحفظ لئی حروف تہجی نوں مرتب کرناں پے گا جیدے وچ کجھ نویں حروف پانڑیں پئن گے۔
اس سلسلے وچ میں سندھی زبان تے غور کیتا۔ سندھی زبان دے لوکاں نے آپڑیں نویں حروف شامل کیتے ہوئے نے۔ مثلا (ڻ)ڑون
ذرا ایس مثال تے غور کرو: ونڈڻ(تقسیم کرنا)/یا فیر "ونڈن" ، ایتھے کیڑا لفظ صحیح تلفظ پیدا کرڻ دی صلاحیت رکھدا اے۔

 

[دوست]

میں وی کئی جگہ تے محسوس کیتا ہے کہ شاہ مکھی وچ پنجابی لکھنا مشکل جئا کم اے۔۔گومکھی وچ ساریاں آوازاں موجود نیں/

 

[shoaibnawaz]

پا جی فیر کوئی حل نہ تلاش کریے اس مسئلے دا؟
میرا خیال اے کہ سارے پرا مل جل کے پنجابی دیاں آوازاں تے تحقیق کریے، فیر ایس توں بعد اساں حروف وی طے کر لواں گے۔
کی خیال اے؟

 

[شمشاد]

بڑا ای نیک خیال اے۔ تے فیر کون بسم اللہ کرے گا؟

 

[دوست]

ایس سلسلے وچ سانوں پنجابی دی phonology تے تحقیق کرنی پینی اے۔ کرلپ لاہور والے ایس سلسلے چ کافی کم کرچکے نیں۔ اگر اونہاں کولوں مدد لئی جاوے تے فیر اے۔ ویسے وی اے تہاڈا ساڈا کم نئیں بڑا تکنیکی جئا کم اے جیس لئی اہل زبان ہون دے نال لسانیات دی شدھ بدھ وی چائیدی اے ۔ بہرحال پہلے تے سانوں پنجابی دیاں آوازاں دا چارٹ‌ چائیدا ہوئے گا جیس وچ پنجابی دیاں ساریاں آوازاں ہوون۔ ایس دے بعد اساں اے دیکھن اے کہ کیہڑی آواز جہیڑی اردو سے حروف تہجی دے وسوں بار اے۔ ایس دے بعد کوئی اور کم ہوسکے گا۔۔۔۔۔

 

[دوست]

ایڈوانسڈ سنٹر پنجابی تے جا کے ذرا آوازاں چیک کرو۔ مینوں تے کوئی فرق نئیں لگیا۔ ویسے اگر تسیں ککڑیاں دے "آلے" نوں بولو تے ایدا لام کجھ ہلا کے کڈھی دا اے اسیں۔ آلہ اردو والا نئیں آلا ۔۔۔ایتھے مینوں لگیا سی کی پنجابی دا لام اردو دے لام نالوں وکھرا اے۔

 

[ایچ اے خان]

مداخلت کی معذرت۔
اردو میں‌لکھنے کی بھی معذرت۔
اس دھاگے سے پتہ تو یہی چلتا ہے کہ اردو حروف تہجی پنجابی کےلکھنے کے واسطے کافی نہیں اور درست طور پر گورمکھی زبان ٹھیک بیٹھتی ہے۔
اگر یہ بات ہے تو کیوں‌نہیں‌اپ لوگ گورمکھی استعمال کرتے۔ عملی طور پر جو ممکن ہے وہ کریں۔

 

[shoaibnawaz]

مداخلت کی معذرت۔
اردو میں‌لکھنے کی بھی معذرت۔
اس دھاگے سے پتہ تو یہی چلتا ہے کہ اردو حروف تہجی پنجابی کےلکھنے کے واسطے کافی نہیں اور درست طور پر گورمکھی زبان ٹھیک بیٹھتی ہے۔
اگر یہ بات ہے تو کیوں‌نہیں‌اپ لوگ گورمکھی استعمال کرتے۔ عملی طور پر جو ممکن ہے وہ کریں۔

جناب والا! تسی کانگرسی فارمولے دسن تو پرہیز کرو۔ اے رسم الخط بہت بہتر اے صرف چند آوازاں دا مسئلہ اے۔ سندھی وی پنجابی دی طرح دواں طراں یعنی دیوناگری تے اردو خط وچ لکھی جاندی اے۔ مگر سندھی اردو خط وچ لکھن واسطے اناں نے نویں حروف وضع کیتے نے۔ اساں بوتی گل اے اناں دے حروف استعمال کر لواں گے جیڑے سانوں صیی لگن گے۔

 

[دوست]

پاء جی گورمکھی سیکھنا سارے پاکستانیاں لئی ممکن نئیں۔ سانوں اے سکھن دی لوڑ وی کوئی نئیں۔ اساں جیس رسم الخط نوں پہلے ای لکھ سکدے آں اوسے ول ای توجہ دینا پسند کراں گے۔
یار تسیں اے کیوں نئیں ویکھدے کہ بلھے شاہ دی ساری شاعری شاہ مکھی وچ اے او کنج لکھدا اے۔ آخر اوتھے وی مسئلے ہونے چائیدے سے فیر۔۔۔

 

[ایچ اے خان]

سمجھ گیا۔
ایک اور بات جو رسم الخط میں‌ ہے وہ یہ کہ اردو عربی اور فارسی سے بہت قریب ہے ۔ لہذا ان دونوں‌زبانوں کا ورثہ بھی اردو کو ملتا ہے۔
ترکی زبان کا رسم الخط عربی تھا جو اتا ترک نے دیس نکالا کردیا۔ لہذا بہت سا ادبی مواد جو کہ ترک قوم کا اثاثہ تھی مثلا مثنوی مولانا روم سے نئی نسل اجنبی ہوگئی۔ رسم الخط بہت اہم چیز ہے۔

 

[جہانزیب]

ایتھے اک گل دی میں وضاحت کرنا ضروری سمجھدا واں، پنجابی دا اصل رسم الخط شاہ مکھی اے نا کہ گُر مکھی، گُر مکھی توں پہلاں پنجابی صرف شاہ مکھی وچ ای لخی جاندی سی ۔ گر مکھی دا آغاز گرو نانک نے کیتا سی تے تے ترقی سکھاں دے دوجے گرو، گرو انگڑ نے دتی سی ۔ باقی دوجی گل کہ شاہ مکھی وچ پنجابی دیاں آوازاں ٹھیک طرح نہیں آکھیا جا سکدیاں، ایدے وچ شاہ مکھی دا نہیں ساڈا اپنڑاں قصور زیادہ اے ۔ ہنڑ " اپنڑاں" لخن واستے شاہ مکھی وچ جہیڑا "ن" استعمال کیتا جاندا اے، اوسدے اُوپر اک نہیں دو نقطے نیں ۔ اپنڑا آرگ ڈاٹ کام دی سائٹ چ ایہو استعمال کیتا جاندا اے، باقی اساں لوکاں نے چونکہ صرف اردو ہجے ہی پڑھے ہوندے نیں ایس واسطے وی اسی لوک پنجابی لخدیاں وی صرف اردو ہجیا دا ای استعمال کردے آں تے فیر انج لگدا اے جیویں شاہ مکھی وچ پنجابی نہیں لخی جا سکدی ۔

 

[دوست]

جہانزیب تسیں اے دسو کہ شاہ مکھی دے کِنّے حرف اردو نالوں مختلف نیں تے۔۔کیا اے سکولاں وچ پڑھائی جاندی پنجابی لئی استعمال ہوندے نیں؟ یا یونیکوڈ والے ایہناں نوں پنجابی دے حرف من دے نیں؟
میں اپنا آرگ ڈاٹ کوم توں حروف دی فہرست نئیں لبھ سکیا اودھا ربط وی دیا جے ذرا۔۔۔۔

 

[تلمیذ]

میں اپنا آرگ ڈاٹ کوم توں حروف دی فہرست نئیں لبھ سکیا اودھا ربط وی دیا جے ذرا۔۔۔۔

ایہہ لؤو ربط شاکر جی:

http://www.apnaorg.com/shahmukhi

مینوں تے ایہہ اُردو دے حرف ای لگے نیں۔ ۔ ۔

 

[دوست]

اے تے واقعی اردو دے حرف ای نیں ایدا مطلب اے ہویا کہ اسیں جے دو چار حرفاں نو مختلف طریقے نال پڑھی دا اے تے او اینہاں حرفاں دی ہی وگڑی ہوئی شکل نیں۔ لام نوں ہلا کے کڈھنا جِداں ککڑیاں دا آلا تے سجناں دے وچ نون نوں ہلاں کے پڑھناں۔۔۔اے کِتے ساڈے لہجے دا قصور تے نئیں؟ میں بڑی توجہ نال کوشش کیتی اے کہ اسیں نون تے لام کیس طراں کڈھی دا اے تے اے گل سامنے آئی کہ اسیں لام بولن لگیاں زبان نوں بہت زیادہ موڑ لئی دا اے ۔ ایہوں حال نون نال کری دا اے۔ جیس وجہ توں ایک جھٹکے دے نال باہر آؤندے نیں۔۔۔

 

[تلمیذ]

بالکل درست۔ ۔ ۔

میرا خیال اے لاہور وچہ اُچی پدھر دی کُجھ پنجابی انجمناں نے ایہدے تے یقینآ کُجھ کم کیتا ہوٕ ئے گا ، مینوں ایہناں دے نانواں دا پتہ نئیں پر ایہہ پک اے جے حروف تہجی بارے کو ئی فیصلہ نئیں ہو سکیا ، ایسے لئی سارے پنجابی رسالے تے کتاباں حالی تیک ایہناں اُردو حرفاں وچہ ای چھپدیاں پیاں نیں۔ جیہڑیاں ایک پنجابی واہتے تے اوہدی ماں بولی پنجابی ہون تے اوہدے لہجے پاروں صیحیح آوازاں نال پڑھنا سُوکھا اے پر دُوجے بھرا (اردو تے دُوجیاں علاقائی بولیاں بولن والے) ایہناں نُوں اُردو وانگ ای پڑھدے نیں۔ جس کارن پنجابی پڑھن تے زبان نال واقفیت دا اصل مقصد پُورا نئیں ہو رہیا۔

 

[hiru]

پنجابی ادبی بورڈ پنجابی دا قاعدہ وی کدوں دا چھاپ چکا ہے تے تسی مڑ کے پنجابی دے حروف لبدھے پئے ہو، جد پنجابی توں اردو دی ڈکشنری پنجابی ادبی بورڈ نے چھاپ دتی تے ہن لفظاں دے ہجے اوہو ہونے چاہیدے ایہہ جیہڑے ڈکشنری وِچ دسے گئے ہے ، الف بے تے پنجابی لکھن پڑھن لئی ایہہ سائیٹ ویکھی جا سکدی ہے۔ punjabiandpunjab.com

 

[فرخ منظور]

میرا خیال اے۔ اے دوست جیہڑی بحث کر رہے نیں اونہاں نے شاید کدی شاہ مکھی وچ پنجابی کتاباں پڑھیاں نہیں ورنہ اے بحث نہ کر دے۔ صرف اڑ نون تے اڑ لال دا فرق ہے۔ باقی اردو تے پنجابی حروف تہجی وچ کوئی فرق نہیں۔ اڑ نون واسطے جس طرح جہانزیب صاحب نے دسیا وے کہ نون دے اتے دو نقطے پا کے اونہوں اڑ نون سمجھیا جاندا اے۔ لیکن اڑ لام واسطے سادہ ل ہی استعمال کیتا جاندا اے لیکن پنجابی پڑھن والیا نوں پتا ہوندا اے کہ ایتھے ل دی آواز کڈھنی اے یا اڑ لام دی۔

 

[دوست]

پاء جی گل اے ہیگی اے کہ سانوں پنجابی نال ایناں لگاؤ ہے ای نئیں۔ اج تک نا کدی پنجابی پڑھی نہ لکھی بس بول لئی دی اے۔ او وی ایس لئی کہ ماں پیو بولدے نیں۔ تے روشن خیال تعلیم یافتہ لوگ تے ہُن اپنے بچےیاں نوں‌ پنجابی نئیں اردو سکھاندے نیں۔ پنجابی دی پنجابیاں نوں ای کوئی پرواہ نئیں ہور کسے نوں کی کہناں۔

 

[طالوت]

پاکستان چے پنجابی لئی کسی نے سر دیتا وی اے ، یا اے بس چار چھ بندیاں وچ ای گل مک گئی اے ۔ کہن دا مطلب اے کہہ ساڈے جو بندے جنا دا بہوتا ویلا کراچی جئی شہراں چے لنگیاں اونہاں لئی کی خبراں نے ۔
وسلام

 

[دوست]

ﭓ bbe -ੱਬ

ﭲ jje -ੱਜ

ڋ ḍḍe -ੱਡ

ڰ ggaf -ੱਗ

ڻ rnoonh -ਣ

یہ حروف مجھے ایک فورم سے ملے ہیں۔ کیا یہی وہ آوازیں ہیں جو پنجابی میں زیادہ ہیں؟ اس میں‌ اڑ نون کی سمجھ آتی ہے۔ اڑ لام ہے ہی نہیں۔ اور دو نقطوں والا جیم، ایک نقطے والا گاف، اور ڈال۔۔ان کی آوازیں کیا ہونگی؟