متفرق ترکی ابیات و اشعار

[حسان خان]

انجۆم سایار صاباحا کیمی عاشیقین گؤزۆ
هیجران‌دا هر گئجه اۏنا یؤومۆل-حئساب اۏلور
(میرزا محمد تقی قُمری دربندی)
عاشق کی چشم صبح تک ستارے گنتی ہے۔۔۔ ہجراں میں ہر شب اُس کے لیے یوم الحساب ہوتی ہے۔

Əncüm sayar sabaha kimi aşiqin gözü,
Hicranda hər gecə ona yövmül-hesab olur.

× شاعر کا تعلق شہرِ دربَند سے تھا جو فی زمانِنا رُوس کی جمہوریۂ داغستان میں واقع ہے۔

 

[خالد محمود چوہدری]

ہم تو آپ کے کئے ہوئے ترجمہ سے ہی لطف اندوز ہو سکتے ہیں۔ اللہ جزائے خیر دے۔ شکریہ

 

[حسان خان]

چکمه زحمت، دردیمین درمانې یۏخدور، ای طبیب!
کیم مریضِ عشقه بو عالَم‌ده درمان ائیله‌دی؟
(صرّاف تبریزی)
اے طبیب! زحمت مت کھینچو۔۔۔ میرے درد کا علاج نہیں ہے
اِس جہان میں کس نے مریضِ عشق کا علاج کیا [ہے]؟

Çəkmə zəhmət, dərdimin dərmanı yoxdur, ey təbib!
Kim mərizi-eşqə bu aləmdə darman eylədi?!

 

[حسان خان]

شفق‌لرده اوچان آخشام قوش‌لارې
من‌دن سالام دئیین گؤزل تبریزه
(حبیب ساهِر)
اے [آسمانوں اور] شَفَقوں میں پرواز کرنے والے شام کے پرندو! میری طرف سے تبریزِ زیبا کو سلام کہو۔

Şəfəqlərdə uçan axşam quşları,
Məndən salam deyin gözəl Təbriza.

× شاعر کا تعلق ایرانی آذربائجان سے تھا۔
× مندرجۂ بالا مصرعے گیارہ ہِجوں کے ہِجائی وزن میں ہیں۔

 

[حسان خان]

انسان دئمک اۏلماز سنه، سن حور و پری‌سن
اۏلماز، بو مُشخّص‌دی، بشر‌ده بئله قاش-گؤز
(صرّاف تبریزی)
تم کو انسان نہیں کہا جا سکتا، تم حُور و پری ہو۔۔۔۔ یہ واضح و مُعیّن ہے کہ بشر میں ایسا ابرو و چشم نہیں ہوتا۔

İnsan demək olmaz sənə, sən hurü pərisən,
Olmaz, bu müşəxxəsdi, bəşərdə belə qaş-göz.

 

[حسان خان]

خدنگِ نازیلن ووردون، منی یېخدېن، قۏیوب کئچمه
مسلمانم، منه اسلام رسمیلن نماز ائیله!
(صرّاف تبریزی)
تم نے تیرِ ناز کے ساتھ ضرب ماری [اور] مجھ کو ساقط و مغلوب کر دیا۔۔۔ [اب یوں] چھوڑ کر مت گذر جاؤ۔۔۔۔ میں مسلمان ہوں، مجھ پر اسلام کی رسم کے مطابق نمازِ [جنازہ] کرو۔

Xədəngi-nazilən vurdun, məni yıxdın, qoyub keçmə,
Müsəlmanəm, mənə islam rəsmilən namaz eylə!

 

[حسان خان]

شعر بیر چشمهٔ شیرین‌دی گلیر جنّت‌دن
نوش ائده‌ن جُرعه‌سین عالَم‌ده تاپار نهجِ هُدا
(میرزا محمد تقی قُمری دربندی)
شاعری ایک چشمۂ شیریں ہے جو جنّت سے آتا ہے۔۔۔ اِس کا ایک جُرعہ نوش کرنے والا شخص جہان میں راہِ ہدایت پا لیتا ہے۔

Şe'r bir çeşmeyi-şirindi gəlir cənnətdən.
Nuş edən cür'əsin aləmdə tapar nəhci-hüda

× شاعر کا تعلق شہرِ دربَند سے تھا جو فی زمانِنا رُوس کی جمہوریۂ داغستان میں واقع ہے۔

 

[حسان خان]

ایرانی آذربائجانی شاعر 'حبیب ساهِر' کی تُرکی نظم 'حیات‌دا اۆمید' (زندگی میں اُمید) کا بندِ اوّل:
اۆمید اگر بو قارانلېق جاهان‌دا اۏلمازسا،
کیم آختاراردې حیاتېن شفق‌لی چئشمه‌سینی؟
حیاتېن عئشقی اگر اۏلماسایدې، خاطیره‌ده
اؤلۆم کسردی سئوینجین گؤزل و شن سسینی.
(حبیب ساهِر)
اگر اِس تیرہ و تاریک جہان میں اُمید [موجود] نہ ہوتی تو زندگی کے پُرشفق چشمے کو کون تلاش کرتا؟ اگر ذہن و حافظہ میں زندگی کا عشق [موجود] نہ ہوتا تو موت شادمانی کی زیبا و بانشاط صدا کو مُنقطِع کر دیتی۔

Ümid əgər bu qaranlıq cahanda olmazsa,
Kim axtarardı həyatın şəfəqli çeşməsini?
Həyatın eşqi əgər olmasaydı, xatirədə
Ölüm kəsərdi sevincin gözəl və şən səsini.

 

[حسان خان]

رُخسارِ ماه‌طلعته باخماق دئییل روا
چۏخ باخسا آفتابه اگر گؤز، خراب اۏلور
(میرزا محمد تقی قُمری دربندی)
[کسی] ماہ طلعت کے رُخسار پر نگاہ کرنا روا [و مناسب] نہیں ہے۔۔۔ اگر چشم خورشید کی طرف بِسیار نگاہ کرے تو خراب ہو جاتی ہے۔

Ruxsari-mahtəl'ətə baxmaq deyil rəva,
Çox baxsa aftabə əgər göz, xərab olur.

× شاعر کا تعلق شہرِ دربَند سے تھا جو فی زمانِنا رُوس کی جمہوریۂ داغستان میں واقع ہے۔

 

[حسان خان]

قافلۂ حُسینی کے شہرِ مدینہ سے نکلتے وقت جنابِ علی اکبر کی بیمار خواہر فاطمہ صُغرا اُن کو مُخاطَب کر کے کہتی ہے:
سنسن، علی قارداش، گُلِ گُلزارِ مدینه
گئتسن، پۏزولار رونقِ بازارِ مدینه
بو حالته آغلار در و دیوارِ مدینه
قان آغلامایېم من نئجه، باغرېم دۏلو قان‌دېر
(صرّاف تبریزی)
اے برادر علی! تم گُلزارِ مدینہ کے گُل ہو
اگر تم چلے جاؤ گے تو بازارِ مدینہ کی رونق شکستہ ہو جائے گی
اِس صورتِ حال پر در و دیوارِ مدینہ روتے ہیں
[پس] میں کیسے خون نہ روؤں؟ میرا جگر پُرخون ہے

Sənsən, Əli qardaş, güli-gülzari-Mədinə,
Getsən, pozular rövnəqi-bazari-Mədinə,
Bu halətə ağlar dərü divari-Mədinə
Qan ağlamayım mən necə, bağrım dolu qandır.

× ایک نُسخے میں مصرعِ سوم کا متن یہ نظر آیا ہے:
بو حالېنا آغلار هامې دیوارِ مدینه
ترجمہ: تمہارے اِس حال پر مدینے کی تمام دیواریں گریہ کرتی ہیں

 

[حسان خان]

قافلۂ حُسینی کے شہرِ مدینہ سے نکلتے وقت جنابِ علی اکبر کی بیمار خواہر فاطمہ صُغرا اُن کو مُخاطَب کر کے کہتی ہے:
گئتسن جگریم لاله‌صفت قان اۏلو سن‌سیز
معمورهٔ عیشیم، علی، ویران اۏلو سن‌سیز
بو شهرِ مدینه منه زندان اۏلو سن‌سیز
گل گئتمه، گؤزۆم نورو، آیاق ساخلا، آمان‌دېر
(صرّاف تبریزی)
اگر تم چلے جاؤ گے تو تمہارے بغیر میرا جگر لالہ کی مانند خون ہو جائے گا
اے علی! تمہارے بغیر میرا معمورۂ عیش ویران ہو جائے گا
تمہارے بغیر یہ شہرِ مدینہ میرے لیے زندان ہو جائے گا
اے میرے نورِ چشم! آؤ، مت جاؤ!۔۔۔ قدم روک لو!۔۔۔ الامان!

Getsən cigərim laləsifət qan olu sənsiz,
Mə'murəyi-eyşim, Əli, viran olu sənsiz,
Bu şəhri-Mədinə mənə zindan olu sənsiz,
Gəl getmə, gözüm nuru, ayaq saxla, amandır.

× اۏلو = اۏلور

 

[حسان خان]

قافلۂ حُسینی کے شہرِ مدینہ سے نکلتے وقت جنابِ علی اکبر کی بیمار خواہر فاطمہ صُغرا اُن کو مُخاطَب کر کے کہتی ہے:
(مصرع)
"بو نرگسِ مستین کیمی بیمار و علیلم"
(صرّاف تبریزی)
میں تمہاری اِس نرگسِ مست کی مانند بیمار و علیل ہوں۔

"Bu nərgisi-məstin kimi bimarü əliləm"

 

[حسان خان]

تماماً درد و غم‌لردن فراقېن دردی افزون‌دور
اۏنونچون ناتوان هر دم اۏلوب نالان، قان آغلار
(خورشیدبانو ناتوان)
فراق کا درد تمام درد و غم سے افزوں تر ہے۔۔۔ اِس لیے 'ناتوان' ہر دم نالاں ہو کر خون روتی ہے۔

Təmamən dərdü qəmlərdən fəraqın dərdi əfzundur,
Onunçun Natəvan hər dəm olub nalan, qan ağlar.

× شاعرہ کا تعلق قفقازی آذربائجان سے تھا۔

 

[حسان خان]

تَرک ائله سیم و زری، جمع ائله اشعار و غزل
ایسته‌سن راجی اگر نام و نشانېن چېخسېن
(راجی تبریزی)
اے راجی! اگر تم چاہو کہ تمہارا نام و نشان آشکار و مشہور ہو جائے تو تم سیم و زر کو تَرک کر دو [اور] اشعار و غزل کو جمع کرو۔

Tәrk elә simü zәri, cәm elә әş'arü qәzәl,
İstәsәn, Raci, әgәr namü nişanın çıxsın.

 

[حسان خان]

مگر دیوانه‌دیر عُشّاق عشقِ یاردان کئچسین؟
هوایِ وصل و سودایِ رُخِ دل‌داردان کئچسین؟
(میرزا محمد تقی قُمری دربندی)
مگر کیا عُشّاق دیوانے ہیں کہ وہ عشقِ یار کو تَرک کر دیں؟ [اور] آرزوئے وصل اور عشقِ رُخِ دلدار کو تَرک کر دیں؟

Məgər divanədir üşşaq eşqi-yardan keçsin,
Həvayi-vəslü sövdayi-rüxi-dildardan keçsin?

× شاعر کا تعلق شہرِ دربَند سے تھا جو فی زمانِنا رُوس کی جمہوریۂ داغستان میں واقع ہے۔

 

[حسان خان]

کئچر ناز و نعیمِ جاودان‌دان عاشقِ صادق
و لٰکن مشکل ایش‌دیر لذِت دیداردان کئچسین
(میرزا محمد تقی قُمری دربندی)
عاشقِ صادق جاودانی ناز و نعمتوں کو تو تَرک کر دے گا ولیکن یہ مشکل کام ہے کہ وہ لذّتِ دیدار کو تَرک کر دے۔

Keçər nazü nəimi-cavidandan aşiqi-sadiq,
Və lakin müşkül işdir ləzzəti-didardan keçsin.

× شاعر کا تعلق شہرِ دربَند سے تھا جو فی زمانِنا رُوس کی جمہوریۂ داغستان میں واقع ہے۔

 

[حسان خان]

دیارِ غم‌ده گرفتار و دست‌گیر اۏلدو
کمندِ فرقته، آزاد گؤردۆڲۆن کؤنلۆم
(حیران خانم)
میرے جس دل کو تم نے آزاد دیکھا تھا، وہ دیارِ غم میں کمندِ فراق میں گرفتار و اسیر ہو گیا [ہے]۔

Diyari-qəmdə giriftarü dəstgir oldu,
Kəməndi-firqətə, azad gördüyün könlüm.

 

[حسان خان]

محرابه سُجود ائتمه‌رم، ای قبلهٔ مقصود
قاشېن گؤره‌نه سجدهٔ محراب گرکمز
(میرزا علی‌اکبر صابر)
اے قبلۂ مقصود! میں محراب کو سجدہ نہیں کرتا۔۔۔ تمہارا ابرو دیکھنے والے کو سجدۂ محراب کی حاجت نہیں ہے۔

Mehrabə sücud etmərəm, ey qibleyi-məqsud,
Qaşın görənə səcdeyi-mehrab gərəkməz.

× شاعر کا تعلق قفقازی آذربائجان سے تھا۔

 

[حسان خان]

من نشئهٔ لعلِ لبِ جانان ایله مستم
ساقی، منه مِن‌بعد مَیِ ناب گرکمز
(میرزا علی‌اکبر صابر)
میں محبوب کے لعلِ لب کے نشے سے مست ہوں۔۔۔ اے ساقی! مجھے اِس کے بعد سے شرابِ ناب و خالص کی حاجت نہیں ہے۔

Mən nəş'eyi-lə'li-ləbi-canan ilə məstəm,
Saqi, mənə minbə'd meyi-nab gərəkməz.

 

[حسان خان]

مسجد و منبر نه لازم مائلِ رُخسارېنا
قاشلارېن وقتِ عبادت عاشقه محراب‌دېر
(سیّد عظیم شیروانی)
جو شخص تمہارے رُخسار کی جانب مائل ہو، اُس کو مسجد و منبر کی کیا ضرورت ہے؟۔۔۔۔ عبادت کے وقت عاشق کے لیے تمہارے ابرو محراب ہیں۔

Məscidü minbər nə lazım maili-rüxsarına,
Qaşların vəqti-ibadət aşiqə mehrabdır.

× شاعر کا تعلق قفقازی آذربائجان سے تھا۔