متفرق ترکی ابیات و اشعار

[حسان خان]

جفا و جور ایلن تاپقان شهادت
حُسینِ باصفاغه ییغله‌نگیزلر
(صَیقلی حِصاری)
جفا و جَور کے ساتھ شہادت پانے والے حُسینِ باصفا پر گِریہ کیجیے۔

Jafovu javr ilan topqon shahodat
Husayni bosafog'a yig'langizlar

× مندرجۂ بالا بیت چغتائی تُرکی میں ہے۔

 

[حسان خان]

خاقانی شِروانی کی ایک فارسی رُباعی کا منظوم تُرکی ترجمہ:
(رباعی)
شراب مجلیسینده منی ائتسن یاد
بو غم‌لی اۆره‌ییم اۏلار خئیلی شاد
جفادان ال چکیب، وفالې اۏلسان
اۏلارام مؤحنت‌دن، غۆصصه‌دن آزاد
(مترجم: لاادری)
اگر تم بزمِ شراب میں مجھ کو یاد کرو تو میرا غمگین دل خَیلے شاد ہو جائے گا۔۔۔ اگر تم جفا سے دست کھینچ کر باوفا ہو جاؤ تو میں رنج و غم سے آزاد ہو جاؤں گا۔

Şərab məclisində məni etsən yad
Bu qəmli ürəyim olar xeyli şad
Cəfadan əl çəkib, vəfalı olsan
Olaram möhnətdən, qüssədən azad

× مندرجۂ بالا رباعی گیارہ ہِجوں کے ہِجائی وزن میں ہے۔

 

[حسان خان]

شعر بیر گوهرِ یک‌دانهٔ ذی‌قیمت‌دیر
سالمارام وصفِ دروغ ایله اۏنو قیمت‌دن
دئیه‌رم هَجْو، سؤزۆم دۏغرو، کلامېم شیرین
اهلِ ذوقه وئره‌رم نشئه، بو خۏش شربت‌دن
(میرزا علی‌اکبر صابر)
شاعری ایک قیمتی گوہرِ یک دانہ ہے۔۔۔ میں وصفِ دُروغ کے ساتھ اُس کو قیمت سے نہیں گِراتا۔۔۔۔ میں ہَجْو کہتا ہوں، میرا سُخن راست ہے، میرا کلام شیریں ہے۔۔۔ میں اِس شربتِ خوش سے اہلِ ذوق کو سُرور دیتا ہوں۔
× وصفِ دُروغ = جھوٹی مدح و توصیف

Şe'r bir gövhəri-yekdaneyi-ziqiymətdir,
Salmaram vəsfi-düruğ ilə onu qiymətdən.
Deyərəm həcv, sözüm doğru, kəlamım şirin,
Əhli-zövqə verərəm nəşə, bu xoş şərbətdən.

 

[حسان خان]

عاقل اۏلان خصْمه مُدارا ایدر
لُطف ایله اعدایې احِبّا ایدر
(مُصطفیٰ جِنانی)
جو شخص عاقل ہو وہ دُشمن کے ساتھ مُدارا کرتا ہے۔۔۔ اور لُطف کے ذریعے دُشمنوں کو دوست کر لیتا ہے۔

Âkıl olan hasma müdâra ider
Lutf ile adâyı ehibbâ ider

 

[حسان خان]

هِمّتِ اهلِ ورعِ بی‌ریا
خاکی زر ائیلر نیته‌کیم کیما
(مُصطفیٰ جِنانی)
بے ریا اہلِ تقویٰ کا لُطف و احسان خاک کو اِس طرح زر کر دیتا ہے جس طرح کیمیا۔

Himmet-i ehl-i vera-i bi-riyâ
Hâki zer eyler nitekim kimyâ

 

[حسان خان]

(مصرع)
عشق ایله‌دیر گردشِ چرخِ فلک
(مُصطفیٰ جِنانی)
چرخِ فلک کی گردش عشق کے سبب ہے۔

Aşk iledir gerdiş-i çarh-ı felek

 

[حسان خان]

یانمایاجاق آتشِ سوزانا زر
خالص اۏلوپ سانما اۏلور مُعتبر
(مُصطفیٰ جِنانی)
جب تک زر آتشِ سوزاں میں نہیں جلے گا، یہ گُمان مت رکھو کہ وہ خالص ہو کر مُعتبر و باقیمت ہو جائے گا۔

Yanmayacak âteş-i sûzana zer
Hâlis olup sanma olur muteber

 

[حسان خان]

عشق ایله‌دیر نالهٔ دل‌سوزِ نَی
عشق ایله‌دیر جوششِ خُم‌هایِ مَی
(مُصطفیٰ جِنانی)
نَے کا نالۂ دل سوز عشق کے سبب ہے۔۔۔ مَے کے خُموں کی جوشش عشق کے سبب ہے

Aşk iledir nâle-i dilsûz-ı ney
Aşk iledir cûşiş-i humhâ-yı mey

 

[حسان خان]

یا رب منه رحم ائیله منیم یارېمې قایتار
قۏیما یۆره‌ڲیم قان اۏلا دل‌دارېمې قایتار
(رضا جمالی 'شاهین')
یا رب!‌ مجھ پر رحم کرو، میرے یار کو واپس لے آؤ۔۔۔ میرے دل کو خون مت ہونے دو، میرے دل دار کو واپس لے آؤ۔

Ya Rəb mənə rəhm eylə mənim yarımı qaytar
Qoyma yürəyim qan ola dildarımı qaytar

 

[حسان خان]

زۆلفۆن دۆشنده یاده پریشان اۏلور کؤنۆل
لعلِ لبین خیالې ایله قان اۏلور کؤنۆل
(دل‌سوز تبریزی)
جب تمہاری زُلف یاد میں آتی ہے، دل پریشان ہو جاتا ہے۔۔۔ تمہارے لعلِ لب کے خیال سے دل خون ہو جاتا ہے۔

Zülfün düşəndə yadə pərişan olur könül
Lə'li-ləbin xəyalı ilə qan olur könül

 

[حسان خان]

اۏلور قان بو دیلِ زاریم مئیِ گۆل‌فام تک هر دم
دۆشنده، ای گۆلِ غؤنچه، اۏ لعلِ لب‌لرین یاده
(علی آقا واحد)
اے گُلِ غُنچہ! جب تمہارا وہ لعلِ لب یاد میں آتا ہے تو یہ میرا دلِ زار شرابِ گُل فام کی مانند ہر دم خون [میں تبدیل] ہو جاتا ہے۔

Olur qan bu dili-zarim meyi-gülfamtək hər dəm,
Düşəndə, ey güli-qönçə, o lə'li-ləblərin yadə.

 

[حسان خان]

اول عهد ایله پیمان قنی، ای یار، نې بۉلدی؟
اول لُطف ایله احسان قنی، ای یار، نې بۉلدی؟
(ظهیرالدین محمد بابر)
وہ عہد و پیماں کہاں ہے؟ اے یار! کیا ہوا؟۔۔۔ وہ لُطف و احساں کہاں ہے؟ اے یار! کیا ہوا؟

Ul ahd ila paymon qani, ey yor, ne bo'ldi?
Ul lutf ila ehson qani, ey yor, ne bo'ldi?

 

[حسان خان]

کېتتیم مېنِ حَیران اېشیگینگ‌دین، دېمه‌دینگ هېچ:
اول تېلبهٔ حَیران قنی، ای یار، نې بۉلدی؟
(ظهیرالدین محمد بابر)
میں [شخصِ] شیفتہ تمہارے آستان سے چلا گیا، [لیکن] تم نے ذرا نہ کہا کہ "وہ دیوانۂ شیفتہ و حیران کہاں ہے؟"۔۔۔ اے یار! کیا ہوا؟

Kettim meni hayron eshigingdin, demading hech:
Ul telbai hayron qani, ey yor, ne bo'ldi?

 

[حسان خان]

یوز کۉرسه‌تیبان اېل ایچی‌ده لُطف اېتر اېردینگ،
اول لُطفِ نمایان قنی، ای یار، نې بۉلدی؟
(ظهیرالدین محمد بابر)
تم خَلق کے درمیان چہرہ دِکھا کر لُطف کیا کرتے تھے۔۔۔ وہ لُطفِ نمایاں کہاں ہے؟ اے یار! کیا ہوا؟

Yuz ko'rsatibon el ichida lutf etar erding,
Ul lutfi namoyon qani, ey yor, ne bo'ldi?

 

[حسان خان]

سېنینگ سری باردی کۉنگول ایستب تاپه آلمان،
سېنینگ سری بارگان قنی، ای یار، نې بۉلدی؟
(ظهیرالدین محمد بابر)
[میرا] دل تمہاری جانب گیا تھا۔۔۔ [لیکن حالا] تلاش کرتے ہوئے وہ مجھ کو مِل نہیں پا رہا۔۔۔۔ وہ تمہاری جانب جانے والا/گیا ہوا [دل] کہاں ہے؟ اے یار!‌ کیا ہوا؟

Sening sari bordi ko'ngul istab topa olmon,
Sening sari borgon qani, ey yor, ne bo'ldi?

 

[حسان خان]

جانیم‌غه دوا سۉزونگ اېدی، سۉزله‌مه‌دینگ، آه،
جان دردی‌غه درمان قنی، ای یار، نې بۉلدی؟
(ظهیرالدین محمد بابر)
میری جان کے لیے دوا تمہارا سُخن تھا۔۔۔ [لیکن] آہ! تم نے نہ کہا۔۔۔۔ دردِ جاں کا درمان کہاں ہے؟ اے یار! کیا ہوا؟

Jonimg'a davo so'zung edi, so'zlamading, oh,
Jon dardig'a darmon qani, ey yor, ne bo'ldi?

 

[حسان خان]

مونداق‌مو اېدی عهد که بابورنی اونوتتونگ،
اول عهد ایله پیمان قنی، ای یار، نې بۉلدی؟
(ظهیرالدین محمد بابر)
کیا [ہمارے درمیان] عہد ایسا تھا؟ کہ تم نے بابُر کو فراموش کر دیا۔۔۔ وہ عہد و پیماں کہاں ہے؟ اے یار!‌ کیا ہوا؟

Mundoqmu edi ahdki, Boburni unuttung,
Ul ahd ila paymon qani, ey yor, ne bo'ldi?

 

[حسان خان]

چیقسه قویاش فلک‌که، سېن آت‌قه چیققه‌نینگ‌دېک،
بۉلغه‌ی‌مو اول سېنینگ‌دېک، اول بیری تَوسنینگ‌دېک؟
(ظهیرالدین محمد بابر)
اگر خورشید آسمان پر اِس طرح نِکل آئے جس طرح تم اسپ پر سوار ہوتے ہو کیا خورشید تمہاری مانند، اور آسمان تمہارے اسپِ سرکَش کی مانند ہو جائے گا؟ [جواب: ہرگز نہیں!]

Chiqsa quyosh falakka, sen otqa chiqqaningdek,
Bo'lg'aymu ul seningdek, ul biri tavsaningdek?

× مندرجۂ بالا بیت چغتائی تُرکی میں ہے۔

 

[حسان خان]

عالَم اهلی بیرله عالَم‌دین منگه سېن‌سېن غرَض
ذاتِ پاکینگ بۉلمه‌سه، عالَم‌ده آدم بۉلمه‌سون!
(ظهیرالدین محمد بابر)
[اے محبوب!] عالَم اور اہلِ عالَم سے میری غرَض تم ہو۔۔۔ اگر تمہاری ذاتِ پاک نہ ہو تو [میری آرزو ہے کہ] عالَم میں [کوئی] انسان نہ ہو!

Olam ahli birla olamdin manga sensen g'araz,
Zoti poking bo'lmasa, olamda odam bo'lmasun!

× مندرجۂ بالا بیت چغتائی تُرکی میں ہے۔

 

[حسان خان]

تا خیالِ عارضینگ توشتی کۉنگول‌گه، ای قویاش
بۉلدی کۉنگلوم بیر یانر اۉت و سۉنگک‌لریم اۉتون
(ظهیرالدین محمد بابر)
اے خورشید! جب سے تمہارے رُخسار کا خیال [میرے] دل میں گِرا ہے، میرا دل ایک آتشِ سوزاں، اور میری ہڈّیاں ہیزُم [میں تبدیل] ہو گئی ہیں۔
× ہیزُم = جلائی جانے والی لکڑی

To xayoli orazing tushti ko'ngulga, ey quyosh,
Bo'ldi ko'nglum bir yonar o'tu so'ngaklarim — o'tun.

× مندرجۂ بالا بیت چغتائی تُرکی میں ہے۔