متفرق ترکی ابیات و اشعار

[حسان خان]

لعلِ نابوڭ‌وش اۏلمایا ایدی آل
بؤیله اۏلماز ایدۆم مَی‌یه میّال
(بورسالې هِجری)
اگر وہ تمہارے لعلِ خالص [جیسے لب] کی طرح سُرخ نہ ہوتی، تو میں شراب کی جانب اِس طرح [اتنا زیادہ] راغب نہ ہوتا۔

La'l-i nâbuñ-veş olmaya idi al
Böyle olmaz idüm meye meyyâl

 

[حسان خان]

سو گیبی عاشقِ دیدار اۏلوبان پاک اۏلې‌گؤر
ذرّه‌یه سایما جهان مُلکی‌نی بی‌باک اۏلې‌گؤر
(بورسالې هِجری)
عاشقِ دیدار ہو کر آب کی مانند پاک ہوئے رہو۔۔۔ مُلکِ جہاں کو ذرّہ قدر [بھی قیمتی] شُمار مت کرو، بے باک ہوئے رہو۔

Su gibi 'âşık-ı dîdâr oluban pâk olıgör
Zerreye sayma cihân mülkini bî-bâk olıgör

 

[حسان خان]

ارسلان بای، سن‌جه «اۏلې‌گؤر/اۏلاگؤر» و بسیط «اۏل» آراسېندا نه فرق وار؟
تۆرکییه‌ده نشر اۏلونموش «تاراما سؤزلۆڲۆ: یئدینجی جیلد»ده «-ئاگؤرمک/-ئه‌گؤرمک/-اې‌گؤرمک/-ای‌گؤرمک»ین بو ایکی آنلامې یازېلمېش‌دېر: «-ماغا دوام ائتمک» و «-ماغا چالېشماق»

 

[حسان خان]

زَورقِ جانې روزگار دریغ
هجری بحرِ فراقا سالمېش‌دور
(بورسالې هِجری)
اے 'ہِجری'! افسوس! کشتیِ جاں کو زمانے نے بحرِ فراق میں ڈال دیا ہے۔

Zevrak-ı cânı rûzigâr dirîg
Hicrî bahr-ı firâka salmışdur

 

[ارسلان بای]

ارسلان بای، سن‌جه «اۏلې‌گؤر/اۏلاگؤر» و بسیط «اۏل» آراسېندا نه فرق وار؟
تۆرکییه‌ده نشر اۏلونموش «تاراما سؤزلۆڲۆ: یئدینجی جیلد»ده «-ئاگؤرمک/-ئه‌گؤرمک/-اې‌گؤرمک/-ای‌گؤرمک»ین بو ایکی آنلامې یازېلمېش‌دېر: «-ماغا دوام ائتمک» و «-ماغا چالېشماق»

بیرینجی یول ایندی بونو ائشیدیرم، آراشدیریب یئترلی بیلگیلر تاپسام دئیه‌رم

 

[حسان خان]

لبۆڭ غۏنجه یاڭاغوڭ برگِ گۆل‌دۆر
بلالې بۆلبۆلۆڭ آغلاتما گۆلدۆر
(بورسالې هِجری)
تمہارا لب غُنچہ، [اور] تمہارا رُخسار برگِ گُل ہے۔۔۔ اپنے بُلبُلِ رنجُور کو رُلاؤ مت، ہنساؤ۔

Lebüñ gonce yañaguñ berg-i güldür
Belâlı bülbülüñ aglatma güldür

 

[حسان خان]

اجل پیمانه‌مۆز تۏلدورمادېن گل
مَیِ ناب ایله ساقی جامې تۏلدور
(بورسالې هِجری)
اے ساقی! قبل اِس کے کہ اجل ہمارے پیمانے کو پُر کرے، آؤ اور شرابِ خالص سے جام کو پُر کر دو۔

Ecel peymânemüz toldurmadın gel
Mey-i nâb ile sâkî câmı toldur

 

[حسان خان]

گیده‌ر بو شدّتِ غم قلبیمۆز مسرور اۏلور بیر گۆن
یېقېق قالماز دلِ ویرانه‌مۆز معمور اۏلور بیر گۆن
(منسوب به بورسالې هِجری)
یہ شِدّتِ غم چلی جائے گی، [اور] ہمارا قلب ایک روز مسرور ہو جائے گا۔۔۔ ہمارا دلِ ویرانہ تباہ نہیں رہے گا، ایک روز معمور و آباد ہو جائے گا۔

Gider bu şiddet-i gam kalbimüz mesrûr olur bir gün
Yıkık kalmaz dil-i vîrânemüz ma'mûr olur bir gün

 

[حسان خان]

ائشیگیڭه یۆز سۆره‌ن‌لر نئیله‌سۆن‌لر جنّتی
اَوجِ رفعت وار ایکن خاکِ مذلّت‌دن نۏلور
(بورسالې هِجری)
جو اشخاص تمہارے آستان پر چہرہ رگڑتے ہیں، وہ جنّت کا کیا کریں؟۔۔۔ جب اَوجِ رِفعت موجود ہو تو خاکِ مذلّت سے کیا ہو گا؟

Eşigiñe yüz sürenler n'eylesünler cenneti
Evc-i rif'at var iken hâk-i mezelletden n'olur

 

[حسان خان]

ایک حدیثِ نبوی کا منظوم تُرکی ترجمہ:
بندِ جهل ایله بسته‌پای اۏلماق
ناسزادېر جمیعِ انسانا
طلب ائت دائما که فرض اۏلدو
طلبِ علم هر مُسلمانا
(نُزهت عُمر)
بندِ جہل کے ساتھ پا بستہ ہونا تمام انسانوں کے لیے نامُناسب ہے۔۔۔ ہمیشہ طلبِ [علم] کرو کیونکہ طلبِ علم ہر مُسلمان پر فرض ہے۔

Bend-i cehl ile beste-pây olmak
Nâsezâdır cemi'-i insâna
Taleb et daima ki farz oldu
Taleb-i 'ilm her müselmâna

 

[حسان خان]

شرم‌سار ایتدی یۆزۆڭ لُطفې گُلِ نوروزې
طلعتوڭ قېلدې خجِل شمعِ جهان‌افروزې
(قارامان‌لې نظامی)
تمہارے چہرے کے لُطف نے گُلِ نَوروز کو شرمسار کر دیا۔۔۔ تمہارے رُخ [کے دیدار] نے شمعِ جہاں افروز کو خجِل کر دیا۔

Şermsâr itdi yüzüñ lutfı gül-i nevrûzı
Tal'atuñ kıldı hacil şem'-i cihân-efrûzı

 

[حسان خان]

رُخ‌لاروڭ شوقی‌یله ای دل‌بر چمن‌ده هر سحر
غُنجه چاک ائیلر قباسې‌نې گریبانوم گیبی
(قارامان‌لې نظامی)
اے دلبر! تمہارے رُخساروں کے اشتیاق کے ساتھ چمن میں ہر صُبح غنچہ اپنی قبا کو میرے گریبان کی طرح چاک کرتا ہے۔

Ruhlaruñ şevkiyle ey dilber çemende her seher
Gonce çâk eyler kabâsını girîbânum gibi

 

[حسان خان]

مۆسۆلمانام دییه‌ن کیشی شرطې نه‌دۆر بیلسه گره‌ک
تانرې‌نون بویروغېن توتوپ بیش وقت ناماز قېلسا گره‌ک
(یونس امره)
جو شخص کہتا ہے "میں مُسلمان ہوں"، اُسے جاننا لازم ہے کہ اِس کی شرط کیا ہے
اُسے خدا کے فرمان کی اطاعت کر کے پانچ وقت نماز خواننا (پڑھنا) لازم ہے

Müsülmânam diyen kişi şartı nedür bilse gerek
Tanrı'nun buyrugın tutup biş vakt namâz kılsa gerek

 

[حسان خان]

چک الۆڭ بن خسته‌یه تیمار ایتمک‌دن طبیب
چۆن مریضِ دردِ عشق اۏلان‌لارا اۏلماز علاج
(بورسالې هِجری)
اے طبیب! مجھ خستہ و بیمار کی تیمارداری کرنے سے اپنا دست کھینچ لو۔۔۔ کیونکہ مریضِ دردِ عشق اشخاص کا [کوئی] علاج نہیں ہوتا۔

Çek elüñ ben hasteye tîmâr itmekden tabîb
Çün marîz-i derd-i 'aşk olanlara olmaz ilâc

 

[حسان خان]

آهومې آلما کیم یئدی قات گؤک‌لر ای ملَک
جهد ائیلر ایسه باغلایې بیلمز دُعا یۏلېن
(نجاتی بیگ)
اے فرشتے [جیسے محبوب]! میری آہ (میری بددُعا) مت لو کیونکہ اگر آسمانِ ہفت گانہ [بھی] کوشش کریں، تو وہ دُعا کی راہ کو نہیں روک سکتے۔

Âhumı alma kim yedi kat gökler ey melek
Cehd eyler ise baglayı bilmez du‘â yolın

 

[حسان خان]

عاشقِ مظلوموڭ آهې ییرده قالماز ای فلک
آهِ ذاتی‌دن نیچۆن قېلماز فلک‌لر احتیاط
(ذاتی)
اے فلک! عاشقِ مظلوم کی آہ زمین پر رُکی نہیں رہتی۔۔۔ افلاک کس لیے 'ذاتی' کی آہ سے احتیاط نہیں کرتے؟

‘Âşık-ı mazlûmuñ âhı yirde kalmaz ey felek
Âh-ı Zâtî’den niçün kılmaz felekler ihtiyât

 

[حسان خان]

بی‌سُتونې نالهٔ فرهادې گؤر محو ائیله‌دی
آلما ای شیرین‌دهانوم کیمسه‌نۆن هیچ آهې‌نې
(فصیح)
فرہاد کے نالے کو دیکھو کہ اُس نے بے سُتون کو محْو و نابود کر دیا۔۔۔ [لہٰذا] اے میرے شیریں دہن! کسی بھی شخص کی کوئی آہ نہ لو۔
× بے سُتون = روایات کے مطابق اُس کوہ کا نام جس کو فرہاد نے شیریں کی خاطِر کھودا تھا

Bîsütûnı nâle-i Ferhâd’ı gör mahv eyledi
Alma iy şîrîn-dehânum kimsenün hîç âhını

 

[حسان خان]

اۏل آفتۆن خمِ زُلفینده ناله قېل راشد
دُعایِ نیم‌شبی مُستَجاب‌دور دیرلر
(راشد)
اے راشد! اُس آفت (محبوب) کے خَمِ زُلف میں نالہ کرو۔۔۔ کہتے ہیں کہ دُعائے نیم شبی مُستَجاب [ہوتی] ہے۔

Ol âfetün ham-ı zülfinde nâle kıl Râşid
Du ‘â-yı nîm-şebi müstecâbdur dirler

 

[حسان خان]

بد کا بد نتیجہ:
هر نه بد فعل ائتدیم ایسه عاقبت
آلدې بن‌دن طالعِ بد انتقام
(مُلّا ولی‌الدین)
میں نے جو کوئی بھی فعلِ بد کیا ہو، بالآخر [میرے] بختِ بد نے مجھ سے انتقام لے لیا۔

Her ne bed fi‘l etdim ise ‘âkıbet
Aldı benden tâli‘-i bed intikâm

 

[حسان خان]

مانندِ حباب اۏلا الٰهی ائوی ویران
ساغر‌دا شو کیم جُرعه قۏیوپ مَی تلف ائیلر
(خیالی بیگ)
اے میرے خُدا! حباب کی مانند اُس شخص کا خانہ ویران ہو جائے جو ساغر میں [ایک] جُرعہ چھوڑ کر شراب کو تلَف و ضائع کرتا ہے۔
× حباب = بُلبُلہ × جُرعہ = گُھونٹ

Mânend-i habâb ola ilâhî evi virân
Sâgarda şu kim cür‘a koyup mey telef eyler