متفرق ترکی ابیات و اشعار

[حسان خان]

نۏلا افلاطون ارِسطۏ سن‌دن ایسته‌ر بیر کمال
اؤگره‌دۆپ‌دۆر غمزهٔ دل‌دار کیم حکمت سانا
(میر حمزه نگاری)
اگر افلاطون و ارِسطو تم سے اِک کمال [حاصل کرنے] کی خواہش و آرزو کریں تو کیا ہوا (کیا عجب)؟۔۔۔ کیونکہ تم کو غمزۂ دل‌دار نے حِکمت سِکھائی ہے۔

N'ola Eflâtun Aristo senden ister bir kemâl
Ögredüpdür gamze-i dildâr kim hikmet sana
(Mir Hamza Nigârî)

 

[حسان خان]

یینه فرقت نارېنا یاندې جهان
حسرتا گیتدی مُبارک رمَضان
نورویلا بولموشدو عالَم یئنی جان
فرقتا گیتدی مُبارک رمَضان
(نیازی مِصری)
عالَم دوبارہ نارِ فرقت میں جل گیا
وا حسرتا! ماہِ مُبارکِ رمضان چلا گیا
اُس کے نُور سے عالَم نے حیاتِ نَو پائی تھی
وا فرقتا! ماہِ مُبارکِ رمضان چلا گیا

Yine firkat nârına yandı cihân
Hasretâ gitti mübârek ramazân
Nûruyla bulmuştu âlem yeni cân
Firkatâ gitti mübârek ramazân
(Niyâzî Mısrî)

× مندرجۂ بالا بند گیارہ ہِجوں کے ہِجائی وزن میں ہے۔

 

[حسان خان]

(رباعی)
کۉزونگ باری ساغ‌لرنی مست اېتگوسی‌دور
غمزه‌نگ باری مست‌لرنی پست اېتگوسی‌دور
کۉپ زاهد و پارسانی بابُر ینگلیغ
لعلینگ هوَسی باده‌پرست اېتگوسی‌دور
(ظهیرالدین محمد بابُر)
تمہاری چشم تمام ہوشیاروں کو یقیناً مست کر دے گی۔۔۔ تمہارا غمزہ تمام مستوں کو یقیناً پست کر دے گا۔۔۔ تمہارے لعلِ [لب] کی آرزو و اشتیاق کئی زاہد و پارسا کو یقیناً «بابُر» کی مانند بادہ‌پرست کر دے گا۔

Ko'zung bori sog'larni mast etgusidur,
G'amzang bori mastlarni past etgusidur.
Ko'p zohidu porsoni Bobur yanglig'
La'ling havasi bodaparast etgusidur.

 

[حسان خان]

ادب‌سیز کیمسه‌دن بېگانه بۉل‌گیل
ادب اهلین اۉزینگ‌گه آشنا اېت
(قیام‌الدین قاطع)
بے ادب شخص سے بیگانہ ہو جاؤ۔۔۔ اہلِ ادب کو اپنا آشنا بناؤ۔

Adabsiz kimsadan begona bo'lgil
Adab ahlin o'zingga oshno et

 

[حسان خان]

آلدینگیز غارت اېتیب کۉنگلیمی بیر عِشوه بیلن
کۉنگیل آلماق‌قه عیان بۉلدی توانادیرسیز
(قیام‌الدین قاطع)
آپ نے غارت و تاراج کر کے ایک عِشوہ کے ذریعے میرا دل لے لیا۔۔۔ عیاں ہو گیا کہ دل لینے میں آپ توانا ہیں۔

Oldingiz g'orat etib ko'nglimi bir ishva bilan
Ko'ngil olmoqqa ayon bo'ldi tavonodirsiz

 

[حسان خان]

ای صبا کېلدی ینه گُل فصلی بُلبُل‌لرگه أیت
باغ ارا بُلبُل کېلیش پیغامی‌نی گُل‌لرگه أیت
(قیام‌الدین قاطع)
اے صبا! دوبارہ موسمِ گُل آ گیا، بُلبُلوں سے کہہ دو۔۔۔ [اور] باغ کے اندر بُلبُل کی آمد کے پیغام کو گُلوں سے کہہ دو۔

Ey sabo keldi yana gul fasli bulbullarga ayt
Bog' aro bulbul kelish payg'omini gullarga ayt

 

[حسان خان]

مُطرِبا! سازِ طرب‌دن خُرّم أیله خاطریم
عشق رمزین ای مُغنّی خسته کۉنگیل‌لرگه أیت
(قیام‌الدین قاطع)
اے مُطرِب! سازِ طرب سے میرے قلب و ذہن کو [شاد و] خُرّم کر دو۔۔۔ اے مُغنّی! عشق کے رمز و راز کو دِل‌ہائے خستہ سے کہہ دو۔

Mutribo! sozi tarabdan xurram ayla xotirim
Ishq ramzin ey mug'anni xasta ko'ngillarga ayt

 

[حسان خان]

«امیر علی‌شیر نوایی» اور «سُلطان حُسین بایقرا» کی سِتائش میں ایک بیت:
نوایی شانی‌ده آچیب تیلینگ‌نی
کېیین اوصافِ سُلطان بایقرا اېت
(قیام‌الدین قاطع)
«نوائی» کی شان میں اپنی زبان کھولو اور بعد ازاں «سُلطان بایقرا» کی توصیف کرو۔

Navoiy shonida ochib tilingni
Keyin avsofi Sulton Boyqaro et

 

[حسان خان]

شاد بۉل‌غیل ای گدا کیم موسمِ نَورۉزدین
گُلبُنِ اُمّید بابرگ و نوا بۉلدی ینه
(مولانا گدایی)
اے «گدا»! شاد ہو جاؤ کیونکہ موسمِ نوروز [کی آمد] سے گُلبُنِ اُمید دوبارہ باساز و سامان (یعنی سرسبز و تر و تازہ) ہو گیا۔

Shod bo'lg'il, ey Gadokim, mavsumi navro'zdin,
Gulbuni ummid bobargu navo bo'ldi yana.

 

[حسان خان]

رۉزہ ایّامی سلامت‌لیغ بیله رفع اۉلوبان
شُکرلِله کیم هِلالِ عید کۉرگوزدی جمال
(مولانا گدایی)
ایّامِ روزہ سلامتی کے ساتھ برطرف ہو گئے اور، اللہ کا شُکر کہ، بعد ازاں ہلالِ عید نے [اپنا] جمال دِکھا دیا۔

Ro'za ayyomi salomatlig' bila raf' o'lubon,
Shukrlillahkim, hiloli iyd ko'rguzdi jamol.

 

[حسان خان]

ای صبا، اول غُنچهٔ خندانومونگ حالی نې‌دور؟
دل‌بریم، عُمریم، اُمیدیم، جانومونگ حالی نې‌دور؟
(مولانا گدایی)
اے صبا! میرے اُس غُنچۂ خنداں کا حال کیا ہے؟
میرے دل‌بر، میری عُمر، میری اُمید، میری جان کا حال کیا ہے؟

Ey sabo, ul g'unchai xandonumung holi nedur?
Dilbarim, umrim, umidim, jonumung holi nedur?

 

[حسان خان]

کۉنگول ابرۉیینگه مُشتاق دایم
هلالِ عید اوچون انداق که صایم
(احمد طبیبی)
[میرا] دل تمہارے اُبرو کا دائماً مُشتاق ہے۔۔۔ [ویسے ہی] جِس طرح روزہ‌دار ہِلالِ عید کے لیے [ہمیشہ مُشتاق ہوتا ہے]۔

Ko'ngul abro'yinga mushtoq doim,
Hiloli iyd uchun andoqki soyim.

 

[حسان خان]

رُخ نمودی و به من مُردنم آسان کردی
ورنه در فُرقتِ تو زیستنم مُشکِل بود
(ظهیرالدین محمد بابُر)

«ظهیرالدین محمد بابُر» کی مندرجۂ بالا فارسی بیت کا منظوم تُرکی ترجمہ:
کۉرسه‌تیب یوزنی مېنینگ اۉلماغیم آسان اېتتینگ
فُرقتینگ‌ده یشه‌شیم یۉق‌سه بسې مُشکِل اېدی
(مترجم: شفیقه یارقین)
تم نے چہرہ دکھا کر میرے مرنے کو [میرے لیے] آسان کر دیا۔۔۔ ورنہ تمہاری فُرقت میں میری زیست بِسیار مُشکِل تھی۔

Ko'rsatib yuzni mening o'lmog'im oson etting
Furqatingda yashashim yo'qsa base mushkil edi

 

[حسان خان]

بیلیم ینگلیغ متاعې یۉق جهان بازاری‌ده هرگز
خریدارِ ادب هر یېرده بۉلسه بې‌نوا بۉلمس
(مولانا محمد اسدالله نُصرت)
بازارِ جہاں میں عِلم جیسی کوئی متاع ہرگز نہیں ہے۔۔۔ خریدارِ ادب جس بھی جگہ ہو نادار نہیں ہوتا۔

Bilim yanglig' matoe yo'q jahon bozorida hargiz
Xaridori adab har yerda bo'lsa benavo bo'lmas

 

[حسان خان]

مُسلمان خصلتی‌دور وعده‌سی‌غه اُستُوار اۉلماق
مُنافق اول کیشی‌نی بیل که عهدی‌غه وفا بۉلمس
(مولانا محمد اسدالله نُصرت)
اپنے وعدے پر اُستُوار رہنا مُسلمان کی خِصلت ہے۔۔۔ مُنافق اُس شخص کو جانو کہ جو اپنے عہد و پَیمان کو وفا نہیں کرتا۔

Musulmon xislatidur va'dasig'a ustuvor o'lmoq
Munofiq ul kishini bilki ahdig'a vafo bo'lmas

 

[حسان خان]

هه‌ییت کېلدی بوگون ای یارِ جانیم هه‌ییتینگ قوت‌لوغ
عزیزیم، مُونِسیم، جان و جهانیم هه‌ییتینگ قوت‌لوغ
(سیف‌الدین نوری)
اِمروز عید آ گئی، اے میرے یارِ جان! تمہاری عید مُبارک [ہو]!۔۔۔ اے میرے عزیز و مُونِس و جان و جہاں! تمہاری عید مُبارک [ہو]!

Hayit keldi bugun ey yori jonim hayiting qutlug'
Azizm, munisim, jonu jahonim hayiting qutlug'

 

[حسان خان]

آچیلدی کولگودین لعلِ لبینگ‌نینگ غُنچه‌سی گُل‌دېک
حلاوت باغی‌ده نخلِ جوانیم هه‌ییتینگ قوت‌لوغ
(سیف‌الدین نوری)
تمہارے لعلِ لب کا غُنچہ تبسُّم سے گُل کی مانند کِھل گیا۔۔۔۔ اے باغِ حلاوت میں میرے نخلِ جواں! تمہاری عید مُبارک [ہو]!

Ochildi kulgudin la'li labingning g'unchasi guldek
Halovat bog'ida naxli javonim hayiting qutlug'

 

[حسان خان]

دۏستوم عرض ایت جمالۆڭ جانوموز بولسون فرح
کُفرِ زُلفۆڭی گؤرۆپ ایمانوموز بولسون فرح
(مِهری خاتون)
[اے] میرے حبیب! اپنا جمال نُمائش و پیش کرو [تاکہ] ہماری جان فرَح پا لے۔۔۔ [اور] تمہاری زُلف کے کُفر کو دیکھ کر ہمارا ایمان فرَح پا لے۔

Dōstum ʿarż it cemālüñ cānumuz bulsun feraḥ
Küfr-i zülfüñi görüp īmānumuz bulsun feraḥ
(Mihrî Hatun)

 

[حسان خان]

ناحق اۉلتورمه‌ک مُسلمان‌لیق‌ده ظُلمِ محض اېرور
ای ساچی زُنّار و کۉزی کافریم، بیلمه‌س‌موسېن؟
(مولانا گدایی)
ناحق قتل کرنا مُسلمانیت (یعنی اِسلام) کے اندر ظُلمِ مَحض ہوتا ہے۔۔۔ اے میرے وہ [محبوب] کہ جس کی زُلف زُنّار اور جس کی چشم کافر ہے، آیا تم [یہ] نہیں جانتے کیا؟

Nohaq o'lturmak musulmonliqda zulmi mahz erur,
Ey sochi zunnoru ko'zi kofarim, bilmasmusen?

 

[حسان خان]

خوش اۉلغه‌ی ای پری‌پیکر رقیب‌لردن جُدا بۉلسه‌نگ
مېنِ بې‌چاره و محزون ایله سۉنگ آشنا بۉلسه‌نگ
(مولوی محمد عِوض نُدرت)
اے پری‌پیکر! خوب ہو گا اگر تم رقیبوں سے جُدا ہو جاؤ اور بعد ازاں مجھ بے چارہ و محزون کے ساتھ آشنا ہو جاؤ!

Xush o'lg'ay ey paripaykar raqiblardan judo bo'lsang
Meni bechoravu mahzun ila so'ng oshno bo'lsang