متفرق ترکی ابیات و اشعار

[حسان خان]

ای گؤنۆل گر لیلی گؤرمک دیلر ایسن یاری گؤر
گر دیلرسن گؤرمڲه مجنونې گل بن زارې گؤر
(محمد بن احمد بن ابوالمعالی المرتضیٰ 'بصیری')
اے دل! اگر تم لیلیٰ کو دیکھنا چاہو تو یار کو دیکھو؛ [اور] اگر تم مجنون کو دیکھنا چاہو تو آؤ مجھ زار کو دیکھو۔

Ey gönül ger Leyli görmek dilerisen yâri gör
Ger dilersen görmege Mecnûnı gel ben zârı gör

 

[حسان خان]

گؤزلرۆن بیمارې‌دور لعلۆندن اومار دل شفا
ای مسیحام بیر نَفَس لُطفیله گل بیمارې گؤر
(محمد بن احمد بن ابوالمعالی المرتضیٰ 'بصیری')
[میرا] دل تمہاری چشموں کا بیمار ہے [اور] تمہارے [لبِ] لعل سے شفا کا آرزومند ہے۔۔۔ اے میرے مسیحا! از رُوئے لُطف ایک لمحہ آؤ بیمار کو دیکھو۔

Gözlerün bîmârıdur la'lünden umar dil şifâ
Ey Mesîham bir nefes lutfile gel bîmarı gör

 

[حسان خان]

خار و گُل گؤرمک دیلرسن بیر آرادا ای صبا
هیچ وارما گُلشنه گل یاریله اغیارې گؤر
(محمد بن احمد بن ابوالمعالی المرتضیٰ 'بصیری')
اے صبا! اگر تم خار و گُل کو یکجا دیکھنا چاہو تو ہرگز گُلشن کی جانب مت جاؤ [بلکہ] آؤ یار کے ساتھ اغیار کو دیکھو۔

Hâr u gül görmek dilersen bir arada ey sabâ
Hîç varma gülşene gel yârile agyârı gör

 

[حسان خان]

یاردان اؤزگه بو گؤنلۆم خانه‌سینده کیمسه یۏق
شُکر کیم اغیاردان خالی اۏلوپدور خلوتۆم
(محمد بن احمد بن ابوالمعالی المرتضیٰ 'بصیری')
یار کے سوا اِس میرے خانۂ دل میں کوئی شخص نہیں ہے۔۔۔ [خدا کا] شُکر کہ میری خلوت اغیار سے خالی ہو گئی ہے۔

Yârdan özge bu gönlüm hânesinde kimse yok
Şükr kim agyârdan hâlî olupdur halvetüm

 

[حسان خان]

سینه‌مده تقرُّر ایده‌لی حکمتِ حُسنۆن
بن حکمتِ بونصر ایله سینادان اوساندېم
(قازانجې‌زاده امین ادیب)
جب سے میرے سینے میں تمہارے حُسن کی حکمت مُستَقَرّ ہوئی ہے، میں ابونصر [فارابی] اور [ابنِ] سینا کی حکمت سے بیزار ہو گیا [ہوں]۔

Sînemde takarrür ideli hikmet-i hüsnün
Ben hikmet-i Bû-Nasr ile Sînâ’dan usandım

 

[حسان خان]

شیمدن گیرۆ رُخسارېنه مَیل ائیله قۏ زُلفین
گئچ شام‌دان ای دل یۆری عزمِ حرم ائیله
(احمد سُهَیلی)
اے دل! بعد ازیں اُس کے رُخسار کی جانب رغبت کرو اور اُس کی زُلف کو ترک کر دو۔۔۔ دیارِ شام سے عُبور کر جاؤ [اور] چلو حرم (کعبے) کی جانب عازم ہو۔

Şimden girü ruhsârına meyl eyle ko zülfin
Geç Şâm’dan iy dil yüri ‘azm-i Harem eyle

 

[حسان خان]

دیلرسن گؤرمڲه رُخسارِ یاری
گؤنۆل آیینه‌سیندن سیل غُبارې
(احمد سُهَیلی)
اگر تم رُخسارِ یار کو دیکھنا چاہو تو [اپنے] آئینۂ دل سے غُبار کو محو کر دو۔

Dilersen görmege ruhsâr-ı yâri
Gönül âyînesinden sil gubârı

 

[حسان خان]

زُلفِ سیاهې سایهٔ پرِّ هُما ایمیش
اقلیمِ حُسنه آنېن ایچۆن پادشا ایمیش
(محمود عبدالباقی 'باقی')
ظاہراً اُس کی زُلفِ سیاہ، ہُما کے پر کا سایہ تھی
ظاہراً اِسی لیے وہ اقلیمِ حُسن کا پادشاہ تھا

Zülf-i siyâhı sâye-i perr-i Hümâ imiş
İklîm-i hüsne anın içün pâdişâ imiş

 

[حسان خان]

کیمۆن آغوشِ گُستاخېنده پیچ و تابا دۆشمیش کیم
یینه دستارې درهم، دامِ گیسوسې شِکن‌لنمیش
(یوسف نابی)
اُس نے کس کی آغوشِ گُستاخ میں پیچ و تاب کھائے ہیں کہ دوبارہ اُس کی دستار درہم اور اُس کا دامِ گیسو شِکن زدہ ہو گیا ہے۔
× دام = جال

Kimün, âgûş-ı güstâhında, pîç ü tâba düşmiş kim
Yine destârı der-hem, dâm-ı gîsûsı şikenlenmiş

× 'پیچ و تابا دۆشمک' کا لفظی ترجمہ 'به پیچ و تاب افتادن' یا 'پیچ و تاب میں گرنا' ہے۔

 

[حسان خان]

ایشیتدۆم گیردیغین حمّاما، جان آتدوم تماشایا
یئتیشدۆم اۏل زمان کیم، هم چېقوپ هم پیرهن‌لنمیش
(یوسف نابی)
میں نے اُس کا حمّام میں داخل ہونا سُنا، میں [اُس کے] تماشا و نظارہ کے لیے شدید آرزومند ہوا؛ [لیکن] میں اُس وقت پہنچا کہ جب وہ نکل بھی چکا تھا اور پیرہن بھی پہن چکا تھا۔

İşitdüm girdiğin hammâma, cân atdum temâşâya
Yetişdüm ol zamân kim, hem çıkup hem pîrehenlenmiş

 

[حسان خان]

ازل‌دن شاهِ عشقون بندهٔ فرمانېیوز جانا
محبّت مُلکینۆن سلطانِ عالی‌شانېیوز جانا
(محمود عبدالباقی 'باقی')
اے جان! ہم ازل سے شاہِ عشق کے بندۂ فرماں بردار ہیں
اے جان! ہم مُلکِ محبّت کے سلطانِ عالی شان ہیں

Ezelden şâh-ı 'aşkun bende-i fermânıyuz cânâ
Mahabbet mülkinün sultân-ı 'âlî-şânıyuz cânâ

 

[حسان خان]

بنیم نو‌گفته‌یی ازبرله‌سین شیمدن‌گیرۆ عالَم
اۏدا یانسېن عجم شاعرلرینین کُهنه دیوانې
(یحییٰ نوعی)
[کُل] عالَم کو چاہیے کہ وہ بعد از ایں میرے گُفتۂ نَو کو ازبر کرے
[اور] شُعَرائے عجم کے کُہنہ دیوانوں کو چاہیے کہ آتش میں جل جائیں

Benim nev-güfteyi ezberlesin şimdengirü 'âlem
Oda yansın 'Acem şa'irlerinin köhne dîvânı
(Nev'î)

 

[حسان خان]

نُسخهٔ آشفتهٔ دیوانِ عُمرۆم سۏرما هیچ
خط غلط، املا غلط، انشا غلط، معنا غلط
(لاادری)
میری عُمر کے دیوان کے نُسخۂ آشُفتہ [کے بارے میں] ذرا مت پوچھو۔۔۔ خط غلط، املا غلط، انشا غلط، معنی غلط!

Nüshâ-i âşufte-i dîvân-ı ömrüm sorma hiç
Hat galat, imlâ galat, inşâ galat, ma'nâ galat

× ایران و تُرکیہ میں نامعلوم شاعر کے لیے 'لاادری' استعمال ہوتا ہے، جس کا لفظی معنی 'میں نہیں جانتا' ہے۔

 

[حسان خان]

موتِ جسمانی ایله سانما منیم اؤلمه‌ڲیمی
سیّدا، اؤلمه‌رم، عالَمده سسیم وار منیم
(سیّد عظیم شیروانی)
[میری] جسمانی موت کے ساتھ یہ گمان مت کرنا کہ میں مر گیا ہوں
اے سیّد! میں نہیں مروں گا۔۔۔ دنیا میں میری آواز موجود ہے

Mövti-cismani ilə sanma mənim ölməyimi,
Seyyida, ölmərəm, aləmdə səsim var mənim.

 

[حسان خان]

من بیلمیرم که هانسې غمی ائیله‌ییم بیان
یۏخدور شماره‌سی المِ بی‌شمارېمېن
(سیّد عظیم شیروانی)
میں نہیں جانتا کہ میں کون سے غم کو بیان کروں
میرے دردِ بے شُمار کا کوئی شُمار نہیں ہے

Man bilmirəm ki hansı qəmi eyləyim bəyan
Yoxdur şümarəsi ələmi-bişümarımın

 

[حسان خان]

هجران غمی، فلک ستمی، طعنهٔ رقیب
کسمیش قرارېنی بو دلِ بی‌قرارېمېن
(سیّد عظیم شیروانی)
غمِ ہجراں، ستمِ فلک اور طعنۂ رقیب نے میرے اِس دل بے قرار کے قرار و آرام کو منقطع کر دیا [ہے]۔

Hicran qəmi, fələk sitəmi, tə'nəi-rəqib
Kəsmiş qərarını bu dili-biqərarımın

 

[حسان خان]

غم‌سیز بیر اۆرک وصله مُوفّق اۏلا بیلمز
وصل عالَمی هجران غمینه نائل اۆچۆندۆر
(عارف بوزۏونالې)
کوئی بے غم دل وصل [حاصل کرنے] میں کامیاب نہیں ہو سکتا۔۔۔ عالَمِ وصل، غمِ ہجراں تک پہنچ جانے والے کے لیے ہے۔

Qəmsiz bir ürək vəslə müvəffəq ola bilməz,
Vəsl aləmi hicran qəminə nail üçündür.
(Arif Buzovnalı)

× شاعر کا تعلق جمہوریۂ آذربائجان سے ہے۔

 

[حسان خان]

قۏیمادې آزاده گزسین عاشقی ظالم فلک
من ده اهلِ عشق ایدیم، دۆشدۆم اۏنون زندانېنا
(عارف بوزۏونالې)
ظالم فلک نے عاشق کو اجازت نہ دی کہ وہ آزادی کے ساتھ سیر و گردش کر لے۔۔۔ میں بھی اہلِ عشق [میں سے] تھا، [بالآخر] اُس کے زندان میں گِر گیا۔

Qоymаdı аzаdə gəzsin аşiqi zаlım fələk,
Mən də əhli-еşq idim, düşdüm оnun zindаnınа.
(Arif Buzovnalı)

× شاعر کا تعلق جمہوریۂ آذربائجان سے ہے۔

 

[حسان خان]

بؤیله‌دیر هر دورده احوالې عاشق کیمسه‌نین
درد ایچینده قۏورولار، یئتمز فقط درمانېنا
(عارف بوزۏونالې)
ہر دَور میں فردِ عاشق کا حال ایسا [رہا] ہے کہ وہ درد میں بُھنتا ہے، لیکن اُس کے درمان تک نہیں پہنچتا۔

Böylədir hər dövrdə əhvаlı аşiq kimsənin,
Dərd içində qоvrulаr, yеtməz fəqət dərmаnınа.
(Arif Buzovnalı)

× شاعر کا تعلق جمہوریۂ آذربائجان سے ہے۔

 

[حسان خان]

آتشِ عشقه یانان هر کس دئمه پروانه‌دیر
هر سسی بنزتمک اۏلماز بُلبُلۆن افغانېنا
(عارف بوزۏونالې)
مت کہو کہ آتشِ عشق میں جلنے والا ہر شخص پروانہ ہے
ہر صدا کو فغانِ بُلبُل کے مُشابہ نہیں سمجھا جا سکتا

Аtəşi-еşqə yаnаn hər kəs dеmə pərvаnədir,
Hər səsi bənzətmək оlmаz bülbülün əfğаnınа.
(Arif Buzovnalı)

× شاعر کا تعلق جمہوریۂ آذربائجان سے ہے۔